R o z d z i a ł III
Podstawowe kierunki i zakres działań niezbędnych do przywracania standardów środowiska
Celem “Programu...” jest oprawa naruszonych standardów jakości środowiska i przywracanie wymaganych standardów jakości wód powierzchniowych, szczególnie tych, które są wykorzystywane do zaopatrzenia ludności oraz niedopuszczenie do pogorszenia stanu czystości tych wód.
“Program...” obejmuje następujące kierunki:
1) Identyfikatora gospodarstw o największym zagrożeniu zanieczyszczenia wód związkami azotu.
2) Poprawa praktyki rolniczej, obejmująca środki zaradcze związane z poprawą procesów nawożenia, gospodarki nawozami i gospodarki gruntami w gospodarstwach rolnych.
3) Edukacja i doradztwo dla rolników, obejmujące działania związane ze szkoleniem rolników, doradztwem dla gospodarstw rolnych w zakresie diagnozowania faktycznych źródeł zanieczyszczenia w gospodarstwach oraz dobrych praktyk rolniczych.
4) Kontrola rolnicza źródeł zanieczyszczeń, obejmująca działania związane z kontrolą wypełniania przez rolników obowiązków wynikających z “Programu...”.
5) Monitoring skuteczności realizacji “Programu...”, obejmujący działania związane z monitoringiem wód na obszarze zlewni Orli.
6) Działania wspomagające, związane z realizacją obowiązkowych środków zaradczych stosowanych przez rolników oraz działalności szkoleniowej i doradczej.
§ 1
Identyfikacja gospodarstw o największym zagrożeniu zanieczyszczenia wód związkami azotu
1. W okresie do 4 miesięcy od ogłoszenia rozporządzenia Dyrektora RZGW we Wrocławiu w sprawie wprowadzenia niniejszego “Programu...” dla obszaru szczególnie narażonego, wójt, burmistrz gminy dokona identyfikacji gospodarstw spełniających kryteria określone w ust. 2 w oparciu o dane ze spisu rolnego 2002, ewidencji gruntów i z krajowego systemu ewidencji gospodarstw rolnych i zwierząt gospodarskich prowadzonego na podstawie ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. Nr 10, poz. 76), a także z rejestru zwierząt prowadzonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 66, poz. 752 z późn. zm.)
2. Identyfikacją będą objęte gospodarstwa rolne spełniające co najmniej jeden z trzech poniżej wymienionych warunków:
a) łączna powierzchnia użytków rolnych większa od 15 ha,
b) wielkość hodowli prowadzonej w gospodarstwie przekracza 15 DJP (Duża Jednostka Przeliczeniowa),
c) inne gospodarstwa, w których stwierdza się ewidentne naruszenie przepisów ochrony środowiska, np. bezpośredni odpływ gnojówki, gnojowicy do cieków.
3. Kryteria, o których mowa w ust. 2, mogą ulec korekcie dokonanej przez Dyrektora RZGW we Wrocławiu w trakcie realizacji “Programu...”.
4. W terminie do 1 miesiąca po zakończeniu identyfikacji wójt, burmistrz gminy przy współdziale przedstawicieli właściwych terytorialnie Ośrodków Doradztwa Rolniczego i RZGW we Wrocławiu sporządzi rejestr gospodarstw oraz poinformuje właścicieli gospodarstw objętych rejestrem o przeprowadzeniu ankietyzacji. Niezwłocznie po sporządzeniu rejestru wójt, burmistrz gminy przekaże go właściwemu terytorialnie Ośrodkowi Doradztwa Rolniczego oraz Dyrektorowi RZGW we Wrocławiu.
5. Wójt, burmistrz gminy w terminie do 3 miesięcy od sporządzenia rejestru dokona ankietyzacji gospodarstw umieszczonych w rejestrze przy pomocy części A, B i C Karty dokumentującej realizację “Programu...”.
6. Niezwłocznie po otrzymaniu rejestru, o którym mowa w ust. 4, właściwe terytorialnie Ośrodki Doradztwa Rolniczego przystąpią do ankietyzacji gospodarstw, której dokonują w terminie do 3 miesięcy przy pomocy części D Karty dokumentującej realizację “Programu...” w celu zebrania niezbędnych danych do sporządzenia bilansu azotu metodą “na powierzchni pola”.
7. Właściwe terytorialnie Ośrodki Doradztwa Rolniczego przeprowadzają ankietyzację gospodarstw umieszczonych w rejestrze w każdym roku realizacji “Programu...” przy pomocy części D Karty dokumentującej jego realizacje oraz sporządzą dla tych gospodarstw bilans azotu metodą “na powierzchni pola” w terminie do końca lutego następnego roku.
8. Wszystkie dane zawarte w częściach A, B, C Karty... muszą być zgodne z danymi zawartymi w krajowym systemie ewidencji producentów, gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, prowadzonym na podstawie ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. Nr 10, poz. 76).
9. Dane indywidualne będą dostępne dla właściwych terytorialnie wójtów, burmistrzów gmin, służb doradztwa rolniczego, Dyrektora RZGW we Wrocławiu, właściwego terytorialnie Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz organów odpowiedzialnych za monitoring skuteczności “Program...” w zakresie niezbędnym do jego prowadzenia.
10. W 4. roku realizacji “Programu...” na początku IV kwartału wójt, burmistrz gminy przeprowadzi ponowną ankietyzację gospodarstw przy pomocy części A, B i C Karty dokumentacji realizację “Programu...” w celu określenia zmian, jakie zaszły w czteroletnim okresie.
11. Wszystkie dane i materiały niezbędne do sporządzenia identyfikacji zostaną udostępnione przez posiadające je jednostki bezpłatnie.
§ 2
Poprawa praktyki rolniczej
Zgodnie z obowiązującym w Polsce ustawodawstwem rolnicy oraz podmioty prowadzące działalność rolniczą wykonują obowiązki wynikające m.in. z:
– ustawy z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 89, poz. 991 z późn. zm.);
– rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz. U. Nr 60, poz. 616).
Ponadto podmioty prowadzące działalność rolniczą oraz rolnicy, których gospodarstwa znajdują się na obszarze szczególnie narażonym, mają obowiązek realizować zalecenia nałożone przez Dyrektora RZGW we Wrocławiu, wynikające z Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 4, poz. 44) w celu ograniczenia odpływu azotu z terenu gospodarstw do wód gruntowych i powierzchniowych.
1. Okresy, w których nie wolno stosować nawozów
1) Zobowiązuje się rolników do przestrzegania
2) Nie należy stosować nawozów organicznych i mineralnych w okresie występowania intensywnych opadów lub okresów roztopowych.
3) Nawozy organiczne płynne nie mogą być stosowane w całym okresie wegetacji roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia.
4) Nie należy stosować nawozów azotowych w późnym okresie wzrostu i rozwoju roślin z uwagi na ryzyko wymywania ich nadmiaru do wód gruntowych.
5) Zabrania się stosowania płynnych nawozów naturalnych na glebach o wysokim poziomie wody gruntowej – występującej płyciej niż 1,2 m.
2. Nawożenie na glebach położonych na stromych zboczach
1) Nie stosować płynnych nawozów naturalnych oraz nawozów mineralnych azotowych na polach o nachyleniu większym niż 10% (60) bez okrywy roślinnej.
2) W przypadku pól o znacznym nachyleniu nie większym od 10%, gdy stosowanie nawożenia na glebach odsłoniętych (bez okrywy roślinnej) z przyczyn produkcyjnych jest konieczne, należy nawozy płynne wprowadzać pod powierzchnię gleby, a nawozy stałe wymieszać z glebą zaraz po ich rozrzuceniu.
3) Do rozlewania nawozów naturalnych płynnych stosować spryskiwacze-zraszacze w dobrym stanie technicznym i prawidłowo wyregulowane.
4) U podnóża zboczy, o ile istnieją zadarnione skarpy oraz pasy ochronne w formie zakrzaczeń lub zadrzewień, a także krzewy i drzewa, które stanowią uprawy najmniej podatne na wymywanie azotanów, nie należy ich likwidować.
5) Przeprowadzać terminowo i bardzo starannie wszystkie zabiegi uprawowe tak, żeby gleby utrzymywać w dobrej strukturze, a zwłaszcza nie dopuścić do ich zagęszczenia i zaskorupienia.
6) Zabiegi uprawowe dokonywać w kierunku poprzecznym do nachylenia stoku.
7) Orkę powinno się wykonywać pługiem obracalnym lub uchylnym, odkładając skiby w górę stoku.
8) Na glebach zagrożonych silną erozją zaleca się prowadzić głęboszowanie, polegające na dokonywaniu głębokich nacięć w glebie i spulchnianiu podglebia za pomocą głębosza.
9) Na terenach narażonych na erozję unikać stosowania nawozów łącznie ze środkami ochrony roślin, nawet jeżeli pozwalają na to instrukcje stosowania tych środków.
10) Nawożenie powinno być stosowane równomiernie na całej powierzchni. Dawka nawozów powinna być zmniejszana u podnóża zboczy, gdzie następuje nagromadzenie składników.
3. Nawożenie na glebach rozmiękłych, zalanych wodą, zamarzniętych lub pokrytych śniegiem
1) Zabrania się nawożenia gleb głęboko zamarzniętych, zalanych woda, rozmiękłych lub pokrytych śniegiem.
2) W przypadku dłużej utrzymującej się niekorzystnej pogody na wiosnę (przymrozki w nocy, odwilże w ciągu dnia), dopuszczalne jest stosowanie nawozów naturalnych płynnych i stałych oraz mineralnych azotowych na glebach zamarzniętych powierzchniowo, w szczególności przy stosowaniu pierwszej, wiosennej dawki nawozów azotowych na uprawach roślin ozimych.
4. Nawożenia w pobliżu cieków i zbiorników wód powierzchniowych
1) Na obszarach położonych w bezpośrednim sąsiedztwie wód powierzchniowych (zbiorniki i cieki wodne, oczka wodne, obszary wodno- -błotne) oraz źródeł wody do picia, przy stosowaniu nawozów należy zachować szczególną ostrożność w stosunku do:
stosowanych dawek, rodzaju, postaci nawozu, sprzętu do nawożenia, a nawet warunków pogodowych w czasie wykonywania zabiegów.
2) W odległości do 20 m od wód powierzchniowych, stref ochrony wód nie można stosować nawozów naturalnych, a nawozy mineralne powinny być rozsiewane ręcznie.
3) Nie można myć rozsiewaczy i opryskiwaczy w pobliżu wód powierzchniowych czy stref ochrony wód.
4) Nie należy lokalizować wodopojów bezpośrednio w cieku lub na zbiorniku wodnym.
5) Należy ograniczyć wypas zwierząt w bezpośrednim sąsiedztwie linii brzegowej cieków i zbiorników wód.
5. Magazynowanie nawozów naturalnych
1) Pojemność szczelnych płyt obornikowych powinna zapewnić możliwości przechowywania obornika przez co najmniej 6 miesięcy, zaś w przypadku stosowania obornika tylko 1 raz w roku odpowiadać ilości obornika, jaka musi być przetrzymywana przez cały okres.
2) Pojemność zbiorników do przechowywania gnojówki i gnojowicy powinna umożliwić gromadzenie co najmniej 4-miesięcznej lub zalecanej 6-miesięcznej produkcji tych nawozów wraz z rezerwą wynikająca ze sposobu żywienia zwierząt, czasu przebywania zwierząt w budynkach, odpadów przy odkrytych zbiornikach, dopływu do zbiornika zanieczyszczonych wód deszczowych z wybiegów dla zwierząt.
3) Zabrania się odprowadzania do zbiornika na gnojowicę substancji pochodzących z domowych instalacji sanitarnych.
4) Należy eliminować przechowywanie obornika na polu, bezpośrednio na gruncie.
5) Należy utwardzać wybiegi i inne miejsca, na których przebywają zwierzęta, z możliwością odprowadzenia wód opadowych z tych miejsc do zbiornika na płynne odchody zwierzęce, a najlepszym rozwiązaniem jest zadaszenie takich wybiegów.
6) Sporządzanie i magazynowanie pasz soczystych powinno się odbywać w silosach umożliwiających odprowadzenie soków kiszonkowych. Należy dążyć do sporządzania kiszonek z roślin podsuszonych, jak również sporządzanie ich w postaci balotów.
7) Należy eliminować sporządzanie kiszonek na polu bezpośrednio na gruncie.
6. Dawki i sposoby nawożenia
1) Roczna dawka nawozu naturalnego nie może dostarczyć więcej niż 170 kg azotu ogólnego na 1 ha użytków rolnych.
2) Należy dostosować obsadę zwierząt do możliwości wykorzystania nawozów naturalnych we własnym gospodarstwie lub zabezpieczyć odbiór nadwyżki ilości tych nawozów (jeśli w gospodarstwie jest więcej obornika, gnojówki lub gnojowicy niż jest w stanie przyjąć powierzchnia użytków rolnych tego gospodarstwa, należy znaleźć odbiorcę tych nadwyżek). Przekazywanie nadwyżek nawozów naturalnych innym gospodarstwom rolnym lub podmiotom gospodarczym (np. wykorzystującym podmiot jako podłoże do uprawy pieczarek) musi być udokumentowane umową zawartą w formie pisemnej z określeniem ilości przekazanego nawozu.
3) Nawożenie należy stosować w optymalnych terminach z wykorzystaniem sprawnego sprzętu.
4) Nawozy powinny być stosowane równomiernie na całej powierzchni najlepiej w dawkach dzielonych dostosowanych do stadium rozwoju roślin.
7. Gospodarowanie gruntami i organizacja produkcji na użytkach rolnych
1) Użytkowanie gruntów powinno być dostosowane do naturalnych warunków glebowo-wodnych, a podstawą organizacji produkcji powinien być płodozmian.
2) W zlewni Orli dominują gleby o stosunkowo wysokim wskaźniku bonitacji (klasa III), dla których racjonalny płodozmian powinien obejmować 4–5 gatunków roślin, natomiast w gminach Cieszków, Góra, Milicz, Wąsosz i Żmigród płodozmian powinien obejmować co najmniej 3 gatunki roślin.
3) Po uprawie roślin strączkowych, a także po przeoraniu wieloletnich użytków zielonych należy wprowadzać natychmiast uprawy roślin o dużym zapotrzebowaniu na azot.
8. Plany nawożenia i karty dokumentacyjne
1) Rolnicy objęci rejestrem, o którym mowa w rozdziale III § 1 ust. 4, zobowiązani są do:
1) Posiadania bilansu azotu w gospodarstwie wykonanego metoda “na powierzchni pola” w każdym roku realizacji “Programu...”.
2) Posiadania corocznego planu nawozowego.
3) Prowadzenia Kart dokumentujących realizacje “Programu...”:
– części A, B, C – w 2004 r. i 2007 r.
– część D dla poszczególnych działek rolnych – w kolejnych latach realizacji “Programu...:.
2) Bilans azotu oraz plan nawozowy należy opracować zgodnie z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 4, poz. 44).
§ 3
Edukacja i doradztwo dla rolników
1. burmistrz, wójt gminy objętej “Programem...” w terminie 1 miesiąca od ogłoszenia “Programu...” zapozna lokalne społeczności z celami, zakresem i sposobem wprowadzania “Programu...” na danym terenie (poprzez spotkania informacyjne, broszurki, ulotki, artykuły w lokalnej prasie itp.).
2. Burmistrz, wójt gminy objętej “Programem...” w terminie do 2 miesięcy po ogłoszeniu “Programu...” zorganizuje spotkania informacyjne, w których udział wezmą wszystkie instytucje wspierające realizację “Programu...” oraz wszyscy sołtysi i przedstawiciele właściwych terytorialnie organizacji rolniczych.
3. W terminie 3 miesięcy od ogłoszenia “Programu...” Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich Oddział w Poznaniu, Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich we Wrocławiu, Dolnośląski Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Świdnicy oraz Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu zorganizują obowiązkowe szkolenia dla właściwych terytorialnie doradców rolnych szkolących rolników w zakresie realizacji zadań wynikających z “Programu...”.
4. W terminie 2 miesięcy od sporządzenia rejestru gospodarstw Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich Oddział w Poznaniu, Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich we Wrocławiu, Dolnośląski Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Świdnicy oraz Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu przygotują wytyczne do organizacji i realizacji systemu doradztwa dla gospodarstw rolnych i hodowlanych objętych “Programem...”.
5. Właściwe terytorialnie Ośrodki Doradztwa Rolniczego w porozumieniu z burmistrzem, wójtem gminy objętej “Programem...” w terminie 2 miesięcy od sporządzenia rejestru gospodarstw opracują 4-letni harmonogram szkoleń dla rolników.
1) Szkolenia muszą odbywać się co roku, w sezonie jesienno-zimowym (1 listopada – 30 marca), a ich program musi odpowiadać wytycznym Ministerstwa Środowiska dotyczącym prowadzenia szkoleń z zakresu upowszechniania dobrych praktyk rolniczych. Obowiązek organizacji szkoleń spoczywa na wójcie, burmistrzu, zaś merytoryczną obsługę zapewniają właściwe terytorialnie instytucje, o których mowa poniżej.
2) Podczas szkoleń należy:
a) Szczegółowo objaśnić cel wprowadzania niniejszego “Programu...”. Należy zwrócić szczególną uwagę na konieczność ochrony zasobów wodnych i brak możliwości odstąpienia od jego realizacji.
b) Przekonać rolników, że “Program...” ten pozwoli osiągnąć cel przy możliwie najmniejszej liczbie ograniczeń.
c) Podnieść poziom świadomości społecznej w zakresie istnienia i ważności problemu zanieczyszczeń ze źródeł rolniczych.
d) Omówić sposoby identyfikacji potencjalnych źródeł zanieczyszczenia z gospodarstw.
e) Wypracować wśród rolników umiejętności samodzielnego rozpoznawania, oceny i likwidacji zanieczyszczeń na terenie własnego gospodarstwa rolnego.
f) Promować stosowanie dobrych praktyk rolniczych.
g) Prowadzić specjalistyczne doradztwo dla rolników objętych rejestrem, o którym mowa w Rozdziale III § 1 ust. 4, w zakresie:
– Sporządzania bilansu i tworzenia planów nawożenia.
– Gospodarowania nawozami naturalnymi (odchodami zwierzęcymi).
– Stosowania właściwych systemów płodozmianu.
– Racjonalnego nawożenia.
3) Każdy rolnik, którego gospodarstwo zostało umieszczone w rejestrze przynajmniej raz w okresie trwania "“Programu...", ma obowiązek wzięcia udziału w takim szkoleniu.
4) W każdej gminie co roku powinny odbyć się przynajmniej dwa szkolenia w tym zakresie.
Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich Oddział w Poznaniu i Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich we Wrocławiu, Dolnośląski Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedziba w Świdnicy, Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu wraz z Dolnośląską i Wielkopolską Izbą Rolniczą, jak również Stacjami Chemiczno-Rolniczymi Oddziały w Poznaniu i we Wrocławiu przy udziale lektorów – specjalistów własnych i z ośrodków naukowych – zobowiązuje się do przeprowadzenia szkolenia w zakresie wprowadzania działań zmierzających do zapobiegania i ograniczania zagrożeń zanieczyszczania wód powierzchniowych i podziemnych związkami azotu oraz stosowania organicznych i mineralnych nawozów azotowych.
§ 4
Kontrola rolniczych źródeł zanieczyszczeń
1. Kontrola gospodarstw rolnych i hodowlanych umieszczonych w rejestrze, o którym mowa w rozdziale III § 1 ust. 4 w zakresie sprawdzania dokumentacji, do której prowadzenia gospodarstwo jest zobowiązane (coroczny bilans azotu, coroczny plan nawożenia i wypełnianie Karty – części A, B, C w 2004 r. i 2007 r. oraz D w każdym roku obowiązywania “Programu...”) oraz uczestnictwa w obowiązkowych szkoleniach.
2. Kontrola gospodarstw rolnych i hodowlanych umieszczonych w rejestrze, o którym mowa w rozdziale III § 1 ust. 4 w zakresie realizacji obowiązków związanych z przechowywaniem i zagospodarowaniem odchodów zwierzęcych, sposobu zagospodarowania nadwyżek nawozów naturalnych, przekraczających możliwości ich rolniczego wykorzystania na własnych użytkach rolnych (m.in. umowy na przekazanie nadwyżek nawozów naturalnych), przestrzegania dawek, terminów i sposobu nawożenia (m.in. nieprzekraczanie 170 kg N w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych z nawozów naturalnych) oraz realizacji podstawowych obowiązków nałożonych przez Dyrektora RZGW we Wrocławiu.
3. Kontrola przynajmniej 1 raz w okresie obowiązywania “Programu...”, wszystkich ferm hodowlanych podlegających obowiązkowi uzyskania pozwolenia zintegrowanego – zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055) lub dyrektywą Rady nr 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i zmniejszania zanieczyszczeń. W przypadku stwierdzenia przekroczenia obowiązujących przepisów lub standardów kontrolę należy powtórzyć zgodnie z obowiązująca procedurą GIOŚ.
4. Dyrektor RZGW we Wrocławiu, z uwagi na obowiązujące go wymagania, może uszczegółowić zakres kontroli i formę opracowania ich wyników w celu jednolitego przygotowania sprawozdań dla Ministerstwa Środowiska z tego zakresu.
§ 5
Monitoring skuteczności “Programu...”
Dla oceny skuteczności “Programu...” należy prowadzić:
1. Monitoring efektów realizacji “Programu...”:
a) W pierwszym roku realizacji “Programu...” należy prowadzić monitoring wód powierzchniowych (1 raz w miesiącu) w następujących przekrojach monitoringowych: Rzeka Orla: km 84 (m. Koźmin); km 52,6 (m. Baszków); km 39,4 (m. Dubin); km 15,3 (m. Korzeńsko); km 2,0 (m. Wąsosz); Żydowski Potok: km 1,2; Dąbroczna (Dąbrocznia): km 2,7 (m. Zielona Wieś); Borownica: km 0,6 (m. Jutrosin); Rdęca: km 0,6 (m. Jutrosin); Masłówka: km 2,4 (ujście do Orli, m. Laskowo). Badania powinny obejmować następujące wskaźniki: azotany (azot azotanowy), azot ogólny, fosfor ogólny i chlorofil “a”.
2) W kolejnych latach realizacji “Programu...”
monitoring stanu i jakości wód powierzchniowych należy prowadzić na podstawie badań wykonywanych zgodnie z monitoringiem opracowanym przez WIOŚ z uwzględnieniem potrzeb oceny wpływu rolnictwa na jakość wód.
3) Ocenę jakości wody wykorzystywanej do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia należy sporządzić na podstawie badań prowadzonych przez Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne – zgodnie z metodyka IS.
4) Ocenę zasobności gleb w azot i fosfor oraz ocenę jakości płytkich wód gruntowych do głębokości 90 cm pod powierzchnią terenu należy sporządzić na podstawie badań prowadzonych przez Stacje Chemiczno-Rolnicze.
2. Jednostka odpowiedzialna za prowadzenie monitoringu zasobności gleb i płytkich wód gruntowych przygotuje projekt w tym zakresie w terminie 2 miesięcy od sporządzenia rejestru gospodarstw, o którym mowa w rozdziale III § 1 ust. 4.
3. Dla potrzeb oceny jakości wód i wpływu rolnictwa na ich jakość po zakończeniu każdego roku realizacji “Programu...” należy wykonać ocenę i weryfikację punktów monitoringowych, o których mowa w:
1) § 5 ust. 1 pkt 1 i 2 – dokonują właściwe terytorialnie WIOŚ przy współpracy z RZGW we Wrocławiu zgodnie z ustaleniami i na podstawie obowiązujących przepisów,
2) § 5 ust. 1 pkt 3 – dokonują właściwe terytorialnie Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne przy współpracy z RZGW we Wrocławiu zgodnie z ustaleniami i na podstawie obowiązujących przepisów,
3) § 5 ust. 1 pkt 4 – dokonują właściwe terytorialnie Stacje Chemiczno-Rolnicze przy współpracy z RZGW we Wrocławiu zgodnie z ustaleniami i na podstawie obowiązujących przepisów.
§ 6
Działania wspomagające
Działania wymagane przez “Programu...” to obowiązkowe działania wynikające z przepisów prawa krajowego, transponujących wymogi dyrektywy azotanowej, związane z dobrą praktyką rolniczą, obciążające rolników. Obowiązujące w Unii Europejskiej zasady pomocy publicznej udzielanej przez państwo uniemożliwiają stosowanie bezpośrednich dotacji. Istnieje jednak system państwowy umożliwiający udzielania grantów w zakresie gospodarki odchodami zwierzęcymi, tj. na budowę lub modernizację urządzeń do przechowywania gnojowicy lub gnojówki. Maksymalna wielkość grantu wynosi 40% wielkości inwestycji, co nie jest sprzeczne z unijnymi zasadami pomocy publicznej państwa (zasady te umożliwiają dofinansowanie do 50% wielkości inwestycji na terenach mniej uprzywilejowanych). Wobec powyższego należy:
1. Udzielać pomocy organizacyjnej i formalnej, a w szczególności:
1) Wszystkim stronom związanym z realizacją “Programu...” w zakresie dostępu do danych i materiałów potrzebnych do realizacji “Programu...” oraz bezpłatnego ich udostępniania.
2) Rolnikom, w zakresie:
– Zrzeszania się rolników w związki i grupy producenckie, dla wspólnej realizacji zadań związanych z ochroną środowiska,
– Pozyskiwania przez rolników środków finansowych na realizację przedsięwzięć ochrony środowiska w gospodarstwie w ramach funduszy Unii Europejskiej i dostępnych środków krajowych,
– Opracowywania i uzgadniania dokumentacji związanej z budową urządzeń do gromadzenia i przechowywania nawozów naturalnych (płyty obornikowe, zbiorniki, przydomowe oczyszczalnie ścieków).
2. Wpierać organizacyjnie i finansowo szkolenia rolników.
3. Udzielać priorytetowej pomocy finansowej na warunkach preferencyjnych:
1) rolnikom w zakresie przedsięwzięć związanych z realizacją wymagań “Programu...”,
2) jednostkom wskazanym jako odpowiedzialne za edukację i doradztwo dla rolników,
3) jednostkom wskazanym jako odpowiedzialne za monitoring skuteczności “Programu...”,
4) jednostkom wskazanym jako odpowiedzialne za kontrole rolniczych źródeł zanieczyszczeń,
5) jednostkom wskazanym jako odpowiedzialne za przeprowadzenie identyfikacji gospodarstw o największym zagrożeniu zanieczyszczenia wód związkami azotu.
4. Traktować działania inwestycyjne z zakresu sanitacji wsi na terenie obszaru szczególnie narażonego jako priorytetowe, od których również uzależniona jest jakoś wód.
Należy podjąć niezbędne działania do opracowania szeregu ulotek informacyjnych oraz broszur tematycznych skierowanych bezpośrednio do rolników, jako głównych realizatorów “Programu...”. Broszury powinny zawierać syntetyczne informacje na temat działań i obowiązków wynikających z “Programu...” w formie: “Przewodnika dla rolników” oraz “Instrukcji gospodarowania obornikiem i gnojowicą”, jak również odpowiednich materiałów edukacyjnych dla nauczycieli i uczniów szkół wiejskich.
Ze względu na ograniczone możliwości finansowania działań edukacyjno-szkoleniowych przez administrację samorządową celowe jest włączenie do tych działań organizacji pozarządowych o profilu ekologiczno- -rolniczym, mających doświadczenie we wdrażaniu przepisów unijnych dotyczących ochrony środowiska. Zaangażowanie tych organizacji pomoże wykorzystać pozabudżetowe środki finansowe m.in. z instytucji zagranicznych, pozwoli również na przeprowadzenie bardziej intensywnej i efektywnej kampanii inforamacyjnej na obszarze objętym “Programem...”. Materiały przygotowywane w ramach gruntów edukacyjnych prowadzonych przez organizacje samorządowe powinny być zgodne z zasadniczą treścią “Programu...” oraz opierać się na aktualnie dostępnej wiedzy naukowej. Z tego tez względu wskazane jest, aby w miarę możliwości do projektów angażowani byli pracownicy ośrodków akademickich. Programy edukacyjne, finansowane ze środków pozabudżetowych będą stanowiły cykl szkoleń uzupełniających główne działania. Mając na względzie powyższe uwagi udział organizacji społecznych może stanowić cenny przyczynek do wdrożenia “Programu...” i jego pełnego powodzenia.