ZAŁACZNIK NR 2.  STRATEGIA ROZWOJU REGIONALNEGO

§ 1

Cel generalny

„Strategiczny cel rozwoju to stworzenie kompleksu uwarunkowań sprawiających, że na Dolnym Śląsku da się żyć w spokoju ducha, w zgodzie z ludźmi i w harmonii z naturą”.

§ 2

Cele szczegółowe

–   INTEGRACJA DOLNOŚLĄSKA: konieczność budowania tożsamości i więzi regionalnych. Zapewnienie spójności rozwoju województwa w wielu aspektach (komunikacyjnym, urbanistycznym, edukacyjnym oraz informacyjnym). Oczywistym warunkiem powodzenia tych zamierzeń jest współdziałanie samorządów, przy przejrzystych procesach decyzyjnych.

–   RENESANS CYWILIZACYJNY: obejmuje działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie edukacji, zwłaszcza w kontekście wyrównania szans edukacyjnych w regionie. Ponadto kładzie się nacisk na wzmacnianie roli kultury jako nośnika tożsamości w regionie.

–   SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE: koncentruje się na rozwijaniu i promowaniu aktywności obywatelskiej.

–   INNOWACYJNA GOSPODARKA: wyraźnie akcentuje konieczność wprowadzania szeroko rozumianych innowacji w sektor ekonomiczny województwa. Ponadto całość działań gospodarczych powinna być silnie skorelowana z polityką zatrudnienia i kształceniem na wysokim poziomie. Konieczne jest również zwiększanie atrakcyjności inwestowania w regionie.

–   OTWARCIE NA ŚWIAT: wykorzystanie renty geograficznej wynikającej ze specyficznego i korzystnego położenia Dolnego Śląska. Szczególnie ważne będą zatem dobre kontakty nie tylko z bezpośrednimi sąsiadami, ale również z innymi partnerami zagranicznymi. Ponadto ważne będzie pozyskanie i efektywne wykorzystanie środków z Unii Europejskiej oraz profesjonalna promocja regionu.

                        Cel generalny oraz wyżej wymienione cele szczegółowe, jak również wyniki analizy sytuacji społeczno-gospodarczej województwa dolnośląskiego stanowią przesłankę do określenia priorytetów i działań operacyjnych, które należy podjąć w okresie 2001–2002 w celu realizacji celów Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego.

                        Strategia stanowi wizję długofalowego rozwoju regionu. Program Wojewódzki jest zbiorem wybranych krótkoterminowych priorytetów i działań, których realizacja ma prowadzić do osiągnięcia celów długoterminowych.

                        Działania zaprojektowane w ramach Zintegrowanego Programu Wojewódzkiego odpowiadają zatem układowi sfer i domen wymienionych w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego:

–           Sfera gospodarcza: domena przedsiębiorczości, domena infrastruktury, domena zatrudnienia,

–           Sfera przestrzenna: domena środowiska, domena obszarów wiejskich, domena rekreacji i turystyki,

–           Sfera socjalna: domena zdrowia, domena opieki społecznej, domena bezpieczeństwa,

–           Sfera zasobów ludzkich: domena edukacji, domena kultury, domena samorządności.

                        Uwzględniając układ sfer i domen ujętych w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego, określono priorytety Zintegrowanego Programu Wojewódzkiego:

–           Priorytet A: Rozwój gospodarczy

–           Priorytet B: Infrastruktura techniczna

–           Priorytet C: Środowisko

–           Priorytet D: Rozwój obszarów wiejskich

–           Priorytet E: Infrastruktura społeczna

–           Priorytet F: Kultura

                        Priorytety Zintegrowanego Programu Wojewódzkiego zostały uszczegółowione poprzez wskazanie działań, które odpowiadają działaniom wymienionym w matrycy logicznej strategii rozwoju województwa.

                        Przy określaniu priorytetów Zintegrowanego Programu Wojewódzkiego posłużono się dokumentem pn. „ESDP – European Spatial Development Perspective – towards balanced and sustainable development of the territory of the European Union” „(ESDP – Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego – ku harmonijnemu i zrównoważonemu rozwojowi terytorium Unii Europejskiej” opublikowanym przez Komisję Europejską w maju 1999 r.).

                        Poniżej przedstawiony schemat nr 1 zawiera  spis priorytetów i działań Zintegrowanego Programu Wojewódzkiego. Schemat nr 2 i 3 ilustruje, w jaki sposób priorytety i działania ZPW zawierają się w sferach i domenach określonych w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego.

Schemat nr 1: Priorytety i działania w Zintegrowanym Programie Wojewódzkim

Schemat nr 2: Działania w ZPW w układzie sfer i domen strategii rozwoju województwa – sfera gospodarki i przestrzeni

Schemat nr 3: Działania w ZPW w układzie sfer i domen strategii rozwoju województwa – sfera socjalna i zasobów ludzkich

§ 3

Uzasadnienie wyboru celu szczegółowego

Integracja dolnośląska: z przyczyn historycznych Dolny Śląsk jest pod względem wewnętrznej spoistości w gorszej sytuacji niż inne regiony Polski o podobnym potencjale. Dla stabilnego rozwoju całego województwa fundamentalne znaczenie ma rozwijanie i kultywowanie, a niekiedy wręcz kreowanie więzi regionalnych, tylko regiony spoiste wewnętrznie i ze społecznością świadomą wspólnoty celów mają szanse na sprostanie konkurencji.

                        Integracja dolnośląska obejmować musi więc szerokie spektrum działań. Przede wszystkim jest to budowanie tożsamości i wzmacnianie więzi mieszkańców z regionem. Tożsamość dolnośląska powinna stanowić ważny element tożsamości polskiej, nawiązując do wielokulturowości ludności, która zasiedliła te ziemie, przybywając z różnych stron Polski, i wynikającej z tego swoistej „otwartości” Dolnoślązaków. Cecha ta jest szczególnie ważna w kontekście misji regionu – łączenia Polski z Europą, otwierania się na świat i sąsiadów.

                        Naturalnym podłożem tożsamości powinna być duma i patriotyzm lokalny, osiągnięcia gospodarcze i społeczne. Integracja dolnośląska powinna obejmować działania służące promocji dolnośląskich dokonań, osiągnięć, produktów, firm, zarówno w dziedzinie gospodarki, jak również kultury, edukacji, turystyki i sportu.

                        Warunkiem integracji jest zapewnienie spójności rozwoju województwa – zwłaszcza zaś wspieranie obszarów problemowych przy wykorzystaniu energii rozwojowej ośrodków dynamicznego wzrostu, w tym poprzez integrację lokalnych rynków pracy. Konieczne są zatem działania wzmacniające policentryczną organizację układu osadniczo-gospodarczego Dolnego Śląska, głównie poprzez modernizację systemu komunikacyjnego oraz sieci usług publicznych w regionie, obejmujących między innymi usługi handlowe, finansowe, edukacyjne, zdrowotne itp. Infrastrukturalne inwestycje scalające województwo obejmują także zaspokojenie potrzeb sprawnego obiegu wiadomości i idei poprzez wprowadzenie regionu w przestrzeń informacyjną, a więc wykorzystanie najnowszych zastosowań teleinformatyki.

                        Ostatnim, choć wcale nie najmniej istotnym, obszarem działań na rzecz integracji Dolnego Śląska jest kreowanie współpracy wewnątrzregionalnej dla realizacji ważnych przedsięwzięć. Harmonijny rozwój województwa wymaga współdziałania samorządów różnego szczebla oraz partnerów gospodarczych.

Renesans cywilizacyjny: przeszkodą w wypełnianiu przez Dolny Śląsk misji wiązania Polski z Europą, a także zapewnienia odpowiednich warunków życia mieszkańców, jest wciąż jeszcze pewne zapóźnienie cywilizacyjne, objawiające się niedostatkami infrastrukturalnymi, zanieczyszczeniem środowiska i krajobrazu czy też zaniedbaniem otoczenia. Trwające wiele dziesiątek lat chroniczne niedoinwestowanie dolnośląskiej infrastruktury spowodowało jej głęboką zapaść. Jest to szczególnie bolesne, gdyż kontrastuje wyraźnie z osiągnięciami wcześniejszych mieszkańców tych ziem, jak również naszych sąsiadów.

                        W renesansie cywilizacyjnym priorytetową rolę odgrywa edukacja – kształtowanie nawyków cywilizacyjnych i umiejętności ich zaspokajania to najprostszy i najtańszy sposób poprawy obecnego stanu rzeczy. Dlatego też istotne jest wyrównywanie szans edukacyjnych w regionie oraz zapewnienie powszechnego dostępu do oświaty, zwłaszcza dla dzieci i młodzieży z małych miejscowości oraz ze środowisk biednych i patologicznych. Potrzebny jest zróżnicowany system edukacji, rozwijający rozmaite predyspozycje i przygotowujący do różnych zawodów.

Renesans cywilizacyjny obejmuje także uporządkowanie spraw związanych z publiczną przestrzenią – począwszy od kwestii estetyki krajobrazu i utrzymywania czystości, poprzez problemy racjonalnego wykorzystania i udostępniania walorów środowiska przyrodniczego, aż po zagadnienia związane ze sztuką, konsumpcją kultury oraz praworządnością i publicznym bezpieczeństwem.

Społeczeństwo obywatelskie: samorządy nie mogą ograniczać się jedynie do zarządzania, ich głównym zadaniem jest pełnienie roli rzecznika i lidera mieszkańców. Jest to jednak możliwe tylko wtedy, gdy zaplecze samorządu stanowi ukształtowana społeczność obywatelska. Równocześnie realizacja generalnego celu strategii może nastąpić tylko poprzez szerokie zaangażowanie i współpracę regionalnych aktorów, działających na różnych poziomach i układach kompetencyjnych.

                        Naturalnym zalążkiem takiej społeczności są związki, stowarzyszenia i organizacje mieszkańców. Zaspokojenie potrzeb mieszkańców, ekspresja ich aspiracji i realizacja inicjatyw możliwa jest przy otwartości na aktywność obywatelską i jej wspieranie przez organy samorządowe. Dlatego też podstawą w realizacji tego celu powinno być stworzenie mechanizmów regulujących zasady i sposoby współpracy między organami administracji publicznej, przedsiębiorstw, mediów, organizacji reprezentujących interesy mieszkańców oraz obywatelskich inicjatyw, tak by w jak największym stopniu wykorzystano potencjał do społecznego współdziałania w zakresie wspólnego dobra.

                        Należy zauważyć, że sukces regionu zależeć może w pewnej mierze również od pozyskiwania środków zewnętrznych. Niezbędne przy tym nieformalne lobby regionalne funkcjonujące w różnych strukturach, tworzone może być jedynie przez społeczność nawykłą do aktywności obywatelskiej.

Innowacyjna gospodarka:  fundamentem rozwoju Dolnego Śląska musi być sukces gospodarczy. W sytuacji, gdy tradycyjne gałęzie regionalnej gospodarki (z małymi wyjątkami) przeżywają kryzys lub podlegają gwałtownej restrukturyzacji, najbardziej realne szanse na zmianę pozycji konkurencyjnej regionu leżą w innowacyjnej przedsiębiorczości. Warunkiem jej rozwoju jest wsparcie polityczne, infrastrukturalne i kapitałowe dla pojawiających się talentów technologicznych i organizacyjnych. Patronowanie narodzinom regionalnego systemu innowacyjnego jest głównym zadaniem samorządu w sferze gospodarczej. Celem jest gospodarka oparta na wiedzy.

                        Regionalna polityka inwestycyjna winna nastawić się na wyszukiwanie i obsadzanie luk na wąskich i wyspecjalizowanych rynkach. Należy przy tym starannie wyważać korzyści krótko- i długookresowe

                        Pod względem geologicznym Dolny Śląsk został szczodrze obdarowany przez naturę. Stwarza to wyjątkowe szanse dla rozwoju przemysłu bazującego na surowcach mineralnych i turystyki. W gospodarce globalnej posiadanie zasobów naturalnych nie gwarantuje jeszcze sukcesu rozwojowego, dlatego zmian wymagają dotychczasowe sposoby wykorzystywania tych atutów.

                        Regionalne systemy innowacyjne bazują na dynamicznej gospodarce sprawnie współpracującej z instytucjami badawczo-rozwojowymi. Na Dolnym Śląsku taki układ musi dopiero powstać. Istotnym atutem są tu dobre uczelnie wyższe, które mogą stać się zalążkiem systemu innowacyjnego. Wymaga to jednak modyfikacji modelu ich funkcjonowania w kierunku odejścia od struktur instytucjonalnych w kierunku zadaniowych zespołów interdyscyplinarnych i porzuceniu kryteriów formalnych na rzecz pragmatycznych.

Otwarcie na świat: konkurencyjny rozwój Dolnego Śląska musi być oparty przede wszystkim na wyjątkowości lokalnych atutów. Ich wykorzystanie wymaga jednak rozbudowanych kontaktów z krajowymi i zagranicznymi partnerami gospodarczymi oraz centrami kultury i technologii. Uruchomienie wewnętrznych czynników rozwoju regionu oraz budowa odpowiednich struktur organizacyjnych warunkowane jest pozyskiwaniem zasobów Unii Europejskiej oraz ich racjonalnym wykorzystywaniem. Znacznym utrudnieniem może być tutaj deficyt kadr znających zasady funkcjonowania międzynarodowych agend i obytych w realiach europejskich instytucji.

                        Osobną kwestią determinującą „otwarcie na świat” województwa jest jego komunikacyjna dostępność. Pomimo optymalnego, jak na polskie warunki, położenia Dolnego Śląska gwałtownie potrzebne są w tej materii inwestycje i działania organizacyjno-administracyjne wprowadzające Dolny Śląsk w przestrzeń europejską – port lotniczy, kolej, powiązania drogowe oraz dostępność (także ekonomiczna) do sieci teleinformatycznych.

                        Dla realizacji celu niezbędna jest także promocja regionu, umożliwiająca „sprzedanie” atutów województwa oraz pozyskanie partnerów do współpracy. Dobrym sposobem na popularyzację Dolnego Śląska jest rozwój turystyki i przyciągnięcie zagranicznych turystów bogactwem atrakcji przyrodniczych, krajobrazowych oraz kulturowych. Wymaga to jednak dużego nakładu środków w celu zabezpieczenia adekwatnej bazy (standardów) oraz urozmaicenia oferty wypoczynkowej.

                        Otwarcie na świat w pierwszym rzędzie przekłada się na współpracę z sąsiadami, w tym głównie aktywizację gospodarczą pogranicza. Partnerami dla Dolnego Śląska, szczególnie ważnymi z racji wspólnych problemów i projektów infrastrukturalnych (jak np. A4, A3, Odra 2006) są inne województwa w kraju. W perspektywie akcesji do UE szczególną rolą regionu może być współpraca ze Wschodem, zwłaszcza w aspektach związanych z przekazywaniem wzorców europejskich wzbogaconych o polskie doświadczenia.

§ 4

Oczekiwane efekty realizacji kontraktu

1) Podstawowe rezultaty kontraktu

2) Podstawowe wskaźniki oddziaływania kontraktu