Załącznik nr 1.  Kontekst rozwoju regionalnego

 

§ 1

Streszczenie diagnozy

                        Podane poniżej informacje statystyczne do streszczenia diagnozy pochodzą z publikowanych i niepublikowanych opracowań Głównego Urzędu Statystycznego oraz Urzędu Statystycznego we Wrocławiu. Krajowe badania statystyczne pozwoliły na wielodziedzinową prezentację zjawisk i procesów społecznych i ekonomicznych. Publikacje natomiast Urzędu Statystycznego Unii Europejskiej (EUROSTAT) umożliwiły dokonanie międzynarodowej analizy porównawczej. Wykorzystano ponadto informacje poszczególnych departamentów Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego oraz urzędów administracji publicznej i służb szczebla wojewódzkiego.

 

1. Rynek pracy, zasoby ludzkie, edukacja

 

                        Ludność – stan i struktura

                        Zaludnienie województwa dolnośląskiego (według stanu w dniu 30 IX 2000 roku) wynosi 2974,8 tys. osób, co stanowi 7,7% ogółu ludności kraju. Pod tym względem region dolnośląski zajmuje 5 miejsce wśród województw kraju (po mazowieckim, śląskim, wielkopolskim i małopolskim). Województwo dolnośląskie jako region szczebla NUTS2 pod względem liczby mieszkańców jest większe od przeciętnego regionu NUTS2 w krajach Unii Europejskiej (1830 tys. ludności).

                        Województwo dolnośląskie wyróżnia się wysokim poziomem urbanizacji demograficznej. W końcu 1999 roku w miastach regionu zamieszkiwało 71,5% ogółu ludności, podczas gdy przeciętnie w kraju – 61,8%. Pod tym względem województwo zajmuje 2 miejsce w kraju (po województwie śląskim – 79,4%). Kraje Unii Europejskiej zurbanizowane są w zróżnicowanym stopniu, a krajem o najbardziej zbliżonym poziomie urbanizacji demograficznej do województwa dolnośląskiego jest Francja (ok. 73% ludności zamieszkuje w miastach).

                        Gęstość zaludnienia województwa wynosi 149 osób na km2, w kraju zaś 124 osoby na km2. Pod tym względem region dolnośląski zajmuje 3 miejsce w kraju (po śląskim i małopolskim) i przekracza przeciętny wskaźnik dla krajów UE (118 osób na km²).

                        Struktura ludności województwa dolnośląskiego według wieku wskazuje, iż społeczeństwo regionu jest nieco starsze aniżeli przeciętnie w kraju. Mediana wieku ludności (tzw. wiek środkowy) województwa dolnośląskiego osiąga ponad 36 lat, podczas gdy przeciętnie w kraju wynosi niespełna 35 lat. Według stanu w końcu 1999 roku udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w województwie wynosił 23,2% (w kraju – 24,9%), ludności w wieku produkcyjnym – 62,1% (w kraju – 60,6%), a ludności w wieku poprodukcyjnym – 14,7% (w kraju – 14,5%). W 1999 roku ludność w wieku 65 i więcej lat stanowiła 12,1% ogółu mieszkańców województwa dolnośląskiego i kraju. W krajach Unii Europejskiej wskaźnik ten przyjmował natomiast wartości w zakresie od 11,4% w Irlandii do 17,4% w Szwecji i we Włoszech.

                        Województwo dolnośląskie charakteryzuje się wysokim odsetkiem osób z wykształceniem wyższym wynoszącym 7,1% ludności w wieku 15 lat i więcej (wyniki Mikrospisu z 1995 r.), co plasuje województwo na 4 miejscu w kraju (po województwach mazowieckim, małopolskim i pomorskim, przy średniej krajowej 6,8%). Ponadto około 54,6% ludności posiadało wykształcenie średnie i policealne (w kraju 53,1%).

                        Zasoby pracy

                        Liczba pracujących w województwie dolnośląskim (według stanu w połowie 2000 r.) wynosiła ogółem 1 080,2 tys. osób, w tym w rolnictwie indywidualnym 149,1 tys. osób. Pod względem rozmiarów zatrudnienia region dolnośląski zajmuje 6 miejsce wśród województw kraju (po mazowieckim, śląskim, małopolskim, wielkopolskim i łódzkim).

                        Jednym ze wskaźników charakteryzujących strukturę gospodarczą regionu jest sektorowa struktura pracujących. W województwie dolnośląskim z sektorem usług związanych jest 52,4% ogółu pracujących (w tym usług rynkowych – 34,7%, a nierynkowych – 17,7%), z sektorem przemysłowym (w tym budownictwo) – 32,1%, a z sektorem rolniczym – 15,5%. W Polsce udziały te wynosiły odpowiednio: 44,8% (30,0%, 14,8%), 27,7% i 27,5%. W krajach Unii Europejskiej w rolnictwie przeciętnie pracuje 4,5% ogółu pracujących, w sektorze przemysłowym – 29,3%, a w sektorze usługowym – 66,2%.

                        Na koniec marca 2001 r. liczba bezrobotnych w województwie wyniosła 247,9 tys. osób i była większa niż w grudniu 1999 roku o 21,9%. Stopa bezrobocia zaś w tymże okresie wynosiła 19,1% i była wyższa od przeciętnej w kraju o 3,2 pkt proc. Pod tym względem województwo dolnośląskie znajduje się na 5 miejscu w kraju (po warmińsko-mazurskim, zachodniopomorskim, lubuskim i kujawsko-pomorskim). W Unii Europejskiej na koniec marca 2001 stopa bezrobocia wynosi 7,8%.

                        Poziom bezrobocia w krajach Unii Europejskiej wynosił w roku 1999 przeciętnie 9,2 %, kiedy to przeciętnie w Polsce stopa bezrobocia osiągnęła w końcu 1999 r. 13,0% (na terenie województwa dolnośląskiego – 15,8%). Jej poziom mieścił się w granicach od 4,4% w Austrii do 15,8% w Hiszpanii.

                        W strukturze bezrobocia w 1999 roku znaczący udział stanowili mieszkańcy wsi (w województwie dolnośląskim ponad 36%, w kraju – niemal 45%, a w państwach Unii Europejskiej – 17,8% ogólnej liczby bezrobotnych). Stopa bezrobocia na terenach wiejskich Dolnego Śląska wyniosła w końcu 1999 roku 21,1%, a pod tym względem region ten plasował się na 4 miejscu w kraju (po województwach: warmińsko-mazurskim, pomorskim i zachodniopomorskim).

                        Wśród zarejestrowanych bezrobotnych w regionie dolnośląskim relatywnie niski jest udział osób z wyższym wykształceniem (w końcu 1999 roku – 1,7%). W kraju odsetek ten kształtuje się na poziomie ok. 2%, a w krajach Unii Europejskiej waha się w granicach od 5,0% w Austrii, ok. 14% w Niemczech do ok. 23% w Grecji. Najbardziej niekorzystny w strukturze bezrobocia jest jednak bardzo duży udział osób z niskim wykształceniem (podstawowe i zasadnicze zawodowe), które stanowiły aż 71% oraz długotrwale bezrobotnych (w 1999 r. blisko 37%, w marcu 2001 blisko 42%).

Do najważniejszych problemów dolnośląskiego rynku pracy należy zaliczyć:

·        wysokie bezrobocie (również bezrobocie długookresowe) spowodowane gospodarczą recesją i przemianami strukturalnymi;

·        nieodpowiednia podaż miejsc pracy, szczególnie dla absolwentów szkół;

·        migracje ludności aktywnej gospodarczo i wykwalifikowanej zawodowo;

·        niska mobilność przestrzenna pracowników;

·        potrzeba aktywizacji długotrwale bezrobotnych;

·        niedostosowana do potrzeb pracodawców struktura kształcenia absolwentów;

·        pogarszająca się sytuacja w rejonach o szczególnym zagrożeniu bezrobociem strukturalnym;

·        konieczność aktywizacji bezrobotnych na wsi, w tym ograniczenie tzw. bezrobocia ukrytego.

                        Edukacja

                        System oświaty na Dolnym Śląsku obejmuje blisko 2600 szkół i placówek, do których uczęszcza ponad 600 tys. dzieci, młodzieży i dorosłych.

W 1999 roku w regionie dolnośląskim funkcjonowało ponad 1,1 tys. placówek wychowania przedszkolnego, w tym ponad 550 przedszkoli. W placówkach tych przebywało ponad 66 tys. dzieci, czyli 50,7% ogółu dzieci w wieku 3–6 lat (w kraju przeciętnie – 49,9%). Relatywnie wyższy poziom uczestnictwa w wychowaniu przedszkolnym dotyczy miast (60,8% dzieci w wieku 3-6 lat, w kraju – 62,7%), niższy natomiast na terenach wiejskich (31,5% dzieci w wieku 3–6 lat, w kraju – 34,7%).

                        Regionalną sieć szkół podstawowych dla dzieci i młodzieży (bez specjalnych) na początku roku szkolnego 1999/2000 tworzyło 1021 szkół (w tym 995 podległych gminom), sieć gimnazjów zaś 354 placówki (w tym 322 szkoły gminne). Do szkół podstawowych w tymże okresie uczęszczało ponad 276 tys. uczniów, do gimnazjów zaś ponad 44 tys. uczniów.

                        Ogółem w województwie dolnośląskim na początku roku szkolnego 1999/2000 funkcjonowało 1046 szkół ponadgimnazjalnych, do których uczęszczało ponad 207 tys. uczniów. Wśród tychże szkół wskazać należy 158 liceów ogólnokształcących (64,8 tys. uczniów) oraz 569 średnich szkół technicznych i zawodowych (116,5 tys. uczniów). Pod względem liczby uczniów w liceach ogólnokształcących i średnich szkołach technicznych i zawodowych województwo dolnośląskie zajmuje 5 miejsce w kraju (po województwach: mazowieckim, śląskim, wielkopolskim i małopolskim). Ponadto na terenie województwa dolnośląskiego funkcjonuje niemal 280 szkół policealnych (23,4 tys. uczniów; 2 miejsce w kraju – po województwie śląskim) oraz 36 szkół artystycznych (I i II stopnia), do których uczęszcza ponad 4,2 tys. uczniów.

                        Większość szkół ponadgimnazjalnych (ok. 94%) zlokalizowana była w miastach. Do największych ośrodków tego szkolnictwa należą miasta: Wrocław, Jelenia Góra, Legnica, Wałbrzych, Świdnica, Lubin, Bolesławiec, Kłodzko i Dzierżoniów.

                        Uczestnictwo dzieci i młodzieży w edukacji w województwie dolnośląskim wyrażone wskaźnikiem skolaryzacji dorównuje na ogół poziomem wskaźnikom ogólnopolskim charakteryzującym oświatę w Polsce. Wskaźnik skolaryzacji w liceach ogólnokształcących jest niewiele niższy od przeciętnego dla kraju (region – 30,7% ludności w wieku 15–18 lat, w kraju – 31,4%). Nieco korzystniej prezentuje się w tym względzie szkolnictwo średnie techniczne i zawodowe (odpowiednio 32,0% i 30,3%). Pod tym względem województwo dolnośląskie zajmuje 5 miejsce w kraju (po województwach: podkarpackim, świętokrzyskim, śląskim i małopolskim). Zdecydowanie natomiast lepiej przedstawia się sytuacja w zakresie kształcenia w szkołach policealnych. W roku szkolnym 1999/2000 w szkołach tych naukę pobierało 6,6% ludności w wieku 19–24 lat (w kraju przeciętnie 4,6%). Poziom współczynnika skolaryzacji w tychże szkołach plasuje region dolnośląski na 1 miejscu w kraju.

                        Poza systemem oświaty na Dolnym Śląsku działa szereg stowarzyszeń oświatowo-wychowawczych, które wspomagają rodzinę i szkołę w działaniach na rzecz wszechstronnego rozwoju młodych Dolnoślązaków. Istotnym elementem jest koordynacja działań wychowawczo-edukacyjnych, wzajemne informowanie o nich oraz umiejętne wykorzystanie wielu cennych pomysłów edukacyjnych realizowanych na szczeblu lokalnym różne inicjatywy.

                        Istotną rolę w dolnośląskim systemie edukacji odgrywają szkoły wyższe. Rok akademicki 1999/2000 w 23 szkołach wyższych rozpoczęło niecałe 118 tys. studentów (8,4% ogółu studentów w kraju). Studenci studiów dziennych stanowią 47,7% ogółu studentów w województwie dolnośląskim (w kraju 44,6% studentów). Pod względem liczby studiujących w szkołach wyższych region dolnośląski plasuje się na 4 miejscu w kraju (po województwach: mazowieckim, śląskim i małopolskim). Na 100 tys. ludności Dolnego Śląska przypada 4010 studentów, podczas gdy w kraju – prawie 3680 studentów. Wskaźniki te są wyższe od charakteryzujących większość krajów Unii Europejskiej (przeciętnie – ok. 3200 studentów na 100 tys. ludności). Większość uczelni ma swoje siedziby we Wrocławiu. Placówki szkolnictwa wyższego funkcjonują jednak także w innych miastach regionu, a mianowicie w Legnicy, w Wałbrzychu i w Jeleniej Górze. Ponadto w kilku innych ośrodkach działalność edukacyjną prowadzą wydziały, filie i punkty konsultacyjne szkół wyższych.

Do głównych problemów sfery edukacji w województwie dolnośląskim należy:

·        niezadowalający odsetek młodzieży uczącej się w średnich szkołach ogólnokształcących;

·        słabo zorganizowana sieć szkolna w wielu gminach;

·        nierówność szans edukacyjnych dzieci i młodzieży mieszkających w różnych częściach regionu

·        deficyt nauczycieli języków obcych i informatyków;

·        niska skłonność nauczycieli do doskonalenia zawodowego i podnoszenia kwalifikacji;

·        niedostateczna oferta edukacyjna dla osób niepełnosprawnych;

·        niedoinwestowanie bazy szkolnej;

·        niedostosowanie kierunków kształcenia do potrzeb rynku;

·        słabnące więzi pomiędzy kształceniem zawodowym a sektorem gospodarczym.

2. SEKTOR PRODUKCYJNY

                        2.1. Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich

                        Województwo dolnośląskie jest znacznie zróżnicowane pod względem warunków do prowadzenia działalności rolniczej. Decydują o tym zarówno istniejące warunki naturalne (jakość gleb), klimatyczne, jak też struktura użytkowania gruntów.

Użytki rolne w województwie dolnośląskim stanowiły w końcu 1999 roku 6,3% ogólnej powierzchni użytków rolnych w kraju.

                        Grunty orne zajmują 44,5% ogólnej powierzchni województwa dolnośląskiego i 45,2% powierzchni kraju. W krajach Unii Europejskiej odsetek ten jest wyraźnie zróżnicowany i kształtuje się w granicach od ok. 7% w Finlandii i w Szwecji, ok. 34% w Niemczech do ok. 56% w Danii.

                        Użytki rolne znajdujące się we władaniu gospodarstw indywidualnych stanowią obecnie ok. 73% (w kraju zaś przeciętnie 83,7%). Udział użytków rolnych we władaniu gospodarstw indywidualnych jest relatywnie niski (pod tym względem region dolnośląski zajmuje dopiero 13 miejsce wśród 16 województw kraju). Duży udział we własności użytków rolnych ma nadal Skarb Państwa reprezentowany przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa (według stanu w dniu 01.01.1999 r. ok. 32% powierzchni użytków rolnych województwa).

                        Według wyników Powszechnego Spisu Rolnego z 1996 roku na terenie województwa dolnośląskiego funkcjonowało 82 485 gospodarstw indywidualnych (w Polsce – ponad 2 mln). Średnia wielkość gospodarstwa indywidualnego wynosiła 9,4 ha, była więc nieco większa niż średnia dla Polski (7,0 ha), jednak dużo niższa niż w krajach Unii Europejskiej (19,0 ha w 1995 roku). Ponad połowa gospodarstw, bo 42 476 znajdowała się w grupie obszarowej 1,01-4,99 ha użytków rolnych, co świadczy o ich bardzo znacznym rozdrobnieniu.

                        Ponad połowa gmin województwa (głównie w pasie centralnym) charakteryzuje się korzystnymi lub bardzo korzystnymi warunkami środowiska przyrodniczego dla produkcji rolniczej (wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej powyżej 70 pkt według IUNG Puławy).

                        Zdecydowaną większość powierzchni zasiewów w rolnictwie dolnośląskim przeznacza się na zboża podstawowe (62% ogólnego areału zasiewów, podczas gdy w kraju przeciętnie niespełna 57%). Zbiory zbóż podstawowych (pszenicy, żyta, owsa, jęczmienia i pszenżyta) zebrane w 1999 roku na terenie województwa dolnośląskiego stanowiły 8,4% zbiorów ogólnokrajowych. Pod tym względem region dolnośląski plasuje się na 5 miejscu w kraju (po województwach: wielkopolskim, mazowieckim, lubelskim i kujawsko-pomorskim). Zbiory ziemniaków w regionie stanowiły natomiast 4,7% łącznego tonażu zbiorów w kraju (9 miejsce wśród 16 województw), a buraków cukrowych – 10,4% (4 miejsce w kraju).

                        Plony zbóż podstawowych wynosiły w województwie 36,9 dt/ha, podczas gdy w Polsce były znacznie niższe – 29,6 dt/ha. Pod względem wysokości plonów zbóż podstawowych region dolnośląski zajmuje 2 miejsce w kraju (po województwie opolskim). W większości krajów Unii Europejskiej plony zbóż podstawowych są zdecydowanie wyższe (przykładowo: ok. 63 dt/ha w Niemczech, ok. 74 dt/ha we Francji). Wyższe aniżeli przeciętnie w kraju były także dolnośląskie plony ziemniaków (183 dt/ha wobec 157 dt/ha w kraju; 2 miejsce po województwie zachodniopomorskim). W krajach UE plony ziemniaków są wyraźnie wyższe (np. ok. 390 dt/ha w Niemczech i w Wielkiej Brytanii, ok. 490 dt/ha w Belgii i w Luksemburgu). Plony natomiast buraków cukrowych w regionie wyniosły w 1999 roku 356 dt/ha, a w Polsce – 338 dt/ha (np. w Niemczech – ok. 530 dt/ha, a we Francji – ok. 760 dt/ha).

                        Relatywnie mniej rozwiniętym działem rolnictwa na Dolnym Śląsku jest natomiast hodowla zwierząt. Według stanu w połowie 2000 roku pogłowie bydła liczyło niemal 166 tys. sztuk (13 miejsce wśród województw kraju), zaś trzody chlewnej – ponad 466 tys. (11 lokata). W województwie dolnośląskim na 100 hektarów użytków rolnych przypadało 16,7 sztuk bydła (14 miejsce w kraju), 52,2 sztuki trzody chlewnej (15 miejsce w kraju), 1,4 owiec i 318 sztuk drobiu kurzego (w Polsce wskaźniki obsady wynosiły odpowiednio: 35,6; 100,6; 2,1; 250,9). Województwo dolnośląskie wyróżnia się w kraju najniższym poziomem produkcji żywca rzeźnego i mleka w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych (jedynie 93,0 kg żywca wobec średniej krajowej – niemal 179 kg oraz 248 l mleka wobec 646 l w kraju).

                        Wyraźnie dominującą rolę w produkcji zwierzęcej odgrywa obecnie sektor prywatny, w tym głównie gospodarstwa indywidualne. W posiadaniu sektora tego znajduje się 92,2 % stanu pogłowia bydła, 93,9 % – trzody chlewnej oraz 95,2 % – owiec.

                        Funkcjonujący system obsługi rolnictwa w województwie wykazuje wiele braków. Po 1990 r. organizacja instytucji i urządzeń w tym zakresie uległa gwałtownemu załamaniu. Do tej pory zaś nie udało się stworzyć efektywnego regionalnego systemu obsługi rolnictwa. Rozmieszczenie przestrzenne placówek świadczących usługi dla rolnictwa w zakresu zbytu produktów rolnych, jak też rozmieszczenie zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego jest mocno zróżnicowane. Największa ich koncentracja obejmuje środkową część województwa, obsługując rejony o najwyższym wskaźniku intensywności produkcji rolniczej. Brakuje jednostek przetwarzających skupione produkty rolne, np. ziemniaki, rzepak, a istniejące przestarzałe i kosztowne cukrownie zrzeszone są w holdingu mającym siedzibę poza regionem.

Do istotnych problemów rolnictwa i terenów wiejskich w województwie dolnośląskim należy:

·        zbyt wolno przebiegający proces trwałego zagospodarowania mienia po byłych PGR, przejętego do zasobu AWRSP;

·        niekorzystna struktura agrarna gospodarstw indywidualnych;

·        wysoka stopa bezrobocia na terenach wiejskich;

·        niska świadomość ekologiczna ludności wiejskiej;

·        słabo rozwinięta i zdekapitalizowana baza skupu i przemysłu rolno-spożywczego;

·        brak kompleksowej transformacji w sektorze rolnictwa;

·        niska konkurencyjność rolnictwa;

·        niedorozwój sfery obsługi rolnictwa;

·        słaba kondycja finansowa istniejących podmiotów prowadzących skup płodów rolnych;

·        zły stan urządzeń melioracyjnych, brak urządzeń nawadniających oraz niedostatek zbiorników małej retencji;

·        niska intensywność produkcji zwierzęcej.

                        2.2. Przemysł

                        Województwo dolnośląskie należy do najbardziej uprzemysłowionych regionów kraju. Wartość produkcji sprzedanej przemysłu województwa w 2000 roku wyniosła 33312,6 mln zł (7,2% produkcji przemysłowej kraju), co lokuje region dolnośląski na 4 miejscu w Polsce (po mazowieckim, śląskim i wielkopolskim). Na 1 mieszkańca województwa przypada zaś prawie 11,2 tys. zł wartości produkcji sprzedanej przemysłu, podczas gdy wskaźnik ten dla kraju wynosi ponad 11,9 tys. zł. Pod tym względem region dolnośląski plasuje się na 8 miejscu w kraju.

                        Województwo dolnośląskie zajmuje czołową pozycję w kraju pod względem ilości i różnorodności występujących tu surowców mineralnych. Istniejące zasoby kopalin użytecznych stanowią podstawę dla rozwoju przemysłu wydobywczego oraz wielu innych gałęzi przemysłu.

                        Podmioty gospodarcze prowadzące działalność przemysłową wykazują istotne zróżnicowanie branżowe. Województwo dolnośląskie zajmuje wysokie miejsca w kraju w produkcji wielu wyrobów przemysłowych, a m.in.:

·        1 miejsce w produkcji maszyn elektrycznych wirujących, domowych chłodziarek i zamrażarek, domowych pralek i wirówek elektrycznych, porcelany stołowej i galanterii porcelanowej, szkła kryształowego, kuchni,

·        2 miejsce w produkcji tkanin bawełnianych i bawełnopodobnych (po województwie łódzkim), maszyn i urządzeń do robót budowlanych, drogowych i melioracyjnych (po województwie podkarpackim) oraz środków do prania i mycia (po województwie mazowieckim).

                        W przemyśle dolnośląskim (według przeciętnego stanu w 2000 roku) zatrudnionych było 212 tys. osób (7,7% zatrudnionych w przemyśle kraju). Pod tym względem region dolnośląski zajmuje 4 miejsce w kraju (po śląskim, mazowieckim i wielkopolskim).

                        Przemysł nie jest równomiernie rozmieszczony na terenie Dolnego Śląska. Wiodącym rejonem jest aglomeracja Wrocławia (niemal 70 tys. pracujących w przemyśle, tj. ok. 30% ogółu zatrudnionych w przemyśle województwa). Dobrze rozwinięte są także inne ośrodki przemysłowe, jak: Wałbrzych, Legnica, Lubin, Świdnica, Głogów i Jelenia Góra.

                        W regionie dobrze rozwinięty jest przemysł elektromaszynowy, elektroniczny, maszyn elektrycznych, pojazdów mechanicznych, energetyczny, budownictwo, przemysł chemiczny. Do tradycyjnych dziedzin gospodarki należy górnictwo węglowe, rud miedzi i surowców skalnych oraz produkcja tkanin i odzieży, produkcja porcelany stołowej.

                        Do najważniejszych złóż kopalin zaliczamy: węgiel brunatny (Bogatynia), rudy miedzi (LGOM – Legnicko – Głogowski Okręg Miedziowy), kamieni drogowych i budowlanych (m.in. w masywie Strzegom – Sobótka, rejonie Strzelina, Lubina, Jawora, Kłodzka, Wałbrzycha), glin ogniotrwałych (Rusko – Jaroszów).

                        Na terenie województwa funkcjonują trzy Specjalne Strefy Ekonomiczne: Wałbrzyska SSE (podstrefy w: Wałbrzychu, Dzierżoniowie, Kłodzku i Nowej Rudzie), Kamiennogórska SSE Małej Przedsiębiorczości (podstrefy w: Kamiennej Górze i Nowogrodźcu) i Legnicka SSE (rozlokowana na pięciu obszarach: Legnica, Polkowice, Krzywa, Lubin i Złotoryja). Na koniec 2000 r. zezwolenie na prowadzenie działalności w SSE posiadały 102 firmy, z czego 37 w strefie wałbrzyskiej, 28 w strefie kamiennogórskiej i 35 w strefie legnickiej. Działalność produkcyjną prowadzi 28 przedsiębiorców, zatrudniając 5300 pracowników, w tym największą ilość, bo ponad 3,5 tys., w strefie wałbrzyskiej. Gminy Nowogrodziec i Węgliniec wspólnie ze Specjalną Strefą Małej Przedsiębiorczości w Kamiennej Górze podjęły ideę zrównoważonego rozwoju regionu tych gmin. Celem projektu jest utworzenie nowoczesnego parku przemysłowego w rejonie Nowogrodźca i Węglińca z zachowaniem wysokich standardów ochrony środowiska.

Do problemów sektora przemysłowego w województwie dolnośląskim zaliczyć należy:

·        stosunkowo duży udział przedsiębiorstw z problemami ekonomicznymi (m.in. przemysł lekki i górnictwo);

·        wysoki stopień zużycia środków trwałych w sektorze przedsiębiorstw oraz wieloletnie opóźnienia we wdrażaniu innowacji i nowoczesnych technologii;

·        konkurencyjność gospodarczą sąsiednich województw oraz Czech i Niemiec;

·        niska skłonność do inwestowania przedsiębiorstw lokalnych ze względu na brak własnego kapitału;

·        niewystarczająca działalność marketingowa przedsiębiorstw;

·        brak powiązań sieciowych i kooperacyjnych między przedsiębiorstwami w regionie.

                        2.3. Małe i średnie przedsiębiorstwa

                        Na terenie województwa w systemie REGON zarejestrowano (według stanu na koniec 2000 roku) prawie 270 tys. podmiotów gospodarczych, w tym 13,2 tys. spółek prawa handlowego oraz 4378 firm z udziałem kapitału zagranicznego. W sektorze publicznym zarejestrowanych jest ponad 9,1 tys. podmiotów gospodarczych, a w sektorze prywatnym – ponad 260 tys. Zdecydowaną większość podmiotów zarejestrowanych w sektorze prywatnym na Dolnym Śląsku stanowią zakłady osób fizycznych (82,6%), liczne są ponadto spółki prawa handlowego (4,5%).

                        W 1999 roku na każdy tysiąc ludności województwa przypadało 88,6 zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, w Polsce zaś 78,7. Pod tym względem województwo sytuuje się na 3 pozycji w Polsce.

                        Z ogólnej liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, 95% z nich to firmy zatrudniające do 5 pracowników, 3,3% stanowią firmy z liczbą zatrudnionych od 6 do 20 osób, 1,1% – od 21 do 100 pracowników, natomiast liczba firm od 101 do 250 wynosi zaledwie 0,2%. Pozostałe duże przedsiębiorstwa (powyżej 250 zatrudnionych) to niecałe 0,2%.

                        Rozpatrując jednostki gospodarcze według dziedziny działalności w końcu 1999 roku, można stwierdzić, że tak w województwie dolnośląskim, jak i w Polsce większość podmiotów funkcjonowała w sferze szeroko pojętych usług rynkowych (ponad 68%). Duże znaczenie posiada sektor MŚP w obsłudze nieruchomości, działalności wydawniczej, handlu hurtowym, handlu detalicznym, pośrednictwie finansowym. W tych grupach MŚP odgrywają wiodącą rolę, będąc albo wyłącznym usługodawcą lub producentem szeregu asortymentów, albo konkurując skutecznie z dużymi firmami. 

                        Od początku procesu transformacji systemowej na terenie województwa dolnośląskiego obserwuje się napływ kapitału zagranicznego. Cechą charakterystyczną województwa jest zatem wysoki – wciąż rosnący – wskaźnik spółek z udziałem kapitału zagranicznego. Pod względem liczby podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego (4378 podmiotów w końcu 2000 r.) województwo dolnośląskie zajmuje 2 miejsce w kraju (po mazowieckim). Na 10 tys. mieszkańców w 2000 r. przypadało 14,7 przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego, podczas gdy przeciętnie w kraju – 11,3.

                        2.4. Sektor badawczo-rozwojowy (innowacje)

                        Centra Transferu Technologii pełnią rolę pośrednika opracowującego i wyszukującego wśród podmiotów naukowo-badawczych projekty o charakterze innowacyjnym, mogące nadawać się do komercjalizacji. W Polsce istnieją 3 takie centra, w tym jedno we Wrocławiu.

                        Ponadto w województwie dolnośląskim działalność prowadzi 5 ośrodków szkoleniowo-doradczych, 2 lokalne fundusze pożyczkowe i gwarancyjno-pożyczkowe, 5 inkubatorów przedsiębiorczości i centrów/parków technologicznych oraz 1 fundusz venture capital.

                        Na Dolnym Śląsku Regionalnym Punktem Kontaktowym ds. 5 Programu Ramowego Badań, Rozwoju Technicznego i Prezentacji UE, afiliowanym przez Komitet Badań Naukowych i Komisję Europejską, jest Wrocławskie Centrum Transferu Technologii. Przykładem realizacji projektów w ramach 5 Programu Ramowego UE na Dolnym Śląsku są m.in. dwie uczelnie wrocławskie: Politechnika Wrocławska (11 projektów) oraz Uniwersytet Wrocławski (2 projekty). Innym przykładem wykorzystania potencjału środowiska akademickiego jest utworzenie we Wrocławiu nowoczesnego centrum badawczo-rozwojowego niemieckiej firmy Siemens.

                        Na terenie Wrocławia rozpoczyna działalność Południowo-Zachodnie Pasmo Aktywności Gospodarczej, w skład którego wejdzie m.in. Wrocławski Park Technologiczny.

                        Dolnośląskie Centrum Hurtu Rolno-Spożywczego oraz Wrocławskie Zintegrowane Centrum Logistyczne. Wrocławski Park Technologiczny ma tworzyć warunki dla wykorzystania naukowego i przemysłowego potencjału Wrocławia. Został zaprojektowany dla przedsiębiorstw bazujących na zaawansowanych technologiach, dla laboratoriów oraz ośrodków naukowych i badawczo-rozwojowych.

                        Instytucje rozwoju regionalnego to jednak przede wszystkim agencje rozwoju regionalnego i lokalnego powołane do bezpośredniej realizacji przedsięwzięć rozwojowych i koordynacji działań innych podmiotów regionalnych. Do aktywnie działających agencji na terenie województwa należą: Agencja Rozwoju Regionalnego „AGROREG” S.A. w Nowej Rudzie, Agencja Rozwoju Regionalnego „ARLEG” S.A. w Legnicy, Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Wałbrzychu, Karkonoska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Jeleniej Górze oraz Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. we Wrocławiu. Agencje te współpracują z wieloma innymi instytucjami.

                        2.5. Turystyka

                        Ukształtowanie geograficzne, warunki środowiska przyrodniczego oraz zasoby kulturowe i historia regionu powodują, że turystyka na Dolnym Śląsku jest jedną z podstawowych sfer działalności w województwie dolnośląskim. Region jest dość dobrze zagospodarowany i wyposażony w infrastrukturę turystyczną w porównaniu z innymi obszarami Polski. Na terenie Dolnego Śląska w końcu III kwartału 2000 roku funkcjonowało łącznie 880 obiektów noclegowych oraz 217 pokoi gościnnych (8,1% bazy krajowej) dysponujących ponad 58 tys. miejsc noclegowych (7,5% ich ogólnej liczby w kraju). Województwo dolnośląskie zajmuje 4 miejsce w kraju pod względem liczby miejsc w bazie noclegowej ogółem (po województwach: małopolskim, pomorskim i zachodniopomorskim), a 2 pozycję odnośnie miejsc całorocznych. Znajduje się ponadto na 3 miejscu odnośnie liczby miejsc w schroniskach młodzieżowych (po województwach małopolskim i zachodniopomorskim) i na 2 miejscu pod względem bazy schronisk turystycznych oraz zakładów uzdrowiskowych.

                        Wśród ponad 13 mln osób korzystających z noclegów w kraju co dziesiąta osoba korzystała z miejsc w obiektach noclegowych turystyki w województwie dolnośląskim. Najwięcej osób korzystało z noclegów w obiektach powiatu jeleniogórskiego (23,8% ogólnej liczby korzystających z miejsc noclegowych w województwie). Cudzoziemcy korzystający z noclegów stanowili 237,6 tys. osób (19,5 % ogółu korzystających).

                        Piesze znakowane szlaki turystyczne województwa występują przede wszystkim w Sudetach. W ostatnich latach na Dolnym Śląsku trwają intensywne prace nad rozwojem szlaków i ścieżek rowerowych.

                        Istotnymi elementami wspomagającymi rozwój ruchu turystycznego na Dolnym Śląsku są liczne przejścia graniczne z Republiką Czeską (12 drogowych, 4 kolejowe, w tym 2 tylko dla ruchu towarowego oraz 24 dla małego ruchu granicznego i turystyczne) i z Niemcami (5 drogowych i 2 kolejowe, w tym 1 tylko dla ruchu towarowego).

                        Potencjał lecznictwa uzdrowiskowego tworzą przede wszystkim specyficzne właściwości klimatu, zasoby surowców leczniczych oraz infrastruktura świadczenia usług.

                        Na terenie województwa istnieją bogate i różnorodne złoża wód mineralnych i leczniczych, w tym radoczynnych i termalnych. Na Dolnym Śląsku funkcjonuje 11 uzdrowisk statutowych spośród 41 w całej Polsce. Piąta część wszystkich placówek lecznictwa uzdrowiskowego funkcjonujących w Polsce była umiejscowiona na terenie Dolnego Śląska. Szpitale i sanatoria uzdrowiskowe w województwie dysponują 6039 łóżkami (z ponad 30 tys. w kraju). Na 400 tys. leczonych stacjonarnie kuracjuszy ponad 74 tys. osób (w tym ponad 5 tys. dzieci w wieku do lat 14) kuracje odbywało w regionie dolnośląskim. Cudzoziemcy stanowili jedynie 2,0% ogólnej liczby kuracjuszy (tak w kraju, jak i w województwie).

Do głównych problemów turystyki i wypoczynku w województwie dolnośląskim należą:

·        brak kompleksowego systemu informacji turystycznej;

·        szkodliwe oddziaływanie zanieczyszczeń atmosferycznych i zanieczyszczenia wód powierzchniowych;

·        zły stan techniczny wielu zabytków, głównie rezydencjonalnych, obniżający ich atrakcyjność turystyczną jako walorów krajoznawczych;

·        niedostosowany do standardów europejskich poziom bazy noclegowo-gastronomicznej, urządzeń rekreacyjnych i infrastruktury paraturystycznej;

·        braki w przygotowaniu profesjonalnej kadry turystycznej do obsługi turystów, zwłaszcza w zakresie znajomości języków obcych;

·        zły stan techniczny dróg obniżający wygodę i bezpieczeństwo podróżowania;

·        niedostateczna przepustowość ogólnodostępnych przejść granicznych;

·        brak ładu przestrzennego w zagospodarowaniu miejscowości, obszarów i tras komunikacyjnych oraz niski poziom estetyki otoczenia na terenach mieszkaniowych;

·        zniszczenia i zagrożenia lasów na najbardziej wartościowych obszarach turystycznych (Karkonosze, Góry Izerskie).

3. INFRASTRUKTURA SŁUŻĄCA ROZWOJOWI GOSPODARCZEMU

                        3.1. Komunikacja

                        Sieć drogowa województwa dolnośląskiego należy do najgęstszych w kraju (przy niskich parametrach technicznych większości dróg). Wskaźnik gęstości dróg publicznych województwa dolnośląskiego (uwzględniając drogi krajowe, wojewódzkie i powiatowe) wynosi ok. 62 km/100 km², przy średniej krajowej 56 km/100 km².

                        W 1999 roku na 1000 ludności w województwie dolnośląskim przypadało 183 zarejestrowanych samochodów osobowych i 37 samochodów ciężarowych, w kraju zaś wskaźniki te kształtowały się na poziomie 240 i 44. W roku 2000 wskaźniki te wzrosły w województwie odpowiednio do 220 i 45. Pod względem liczby samochodów osobowych na 1000 mieszkańców region dolnośląski zajmuje odległe 15 miejsce wśród województw kraju (niższy wskaźnik cechuje jedynie województwo warmińsko-mazurskie). W krajach Unii Europejskiej wskaźniki zmotoryzowania ludności są wyraźnie wyższe (przykładowo: ok. 440 we Francji, ok. 510 w Niemczech, ok. 540 we Włoszech).

Do głównych problemów istniejącego systemu drogowego na obszarze województwa dolnośląskiego należy zaliczyć:

·        brak odpowiedniej sieci autostrad i dróg ekspresowych;

·        brak segregacji ruchu tranzytowego i lokalnego;

·        niskie parametry techniczne większości dróg;

·        brak wystarczającej liczby przepraw mostowych przez Odrę;

·        brak obwodnic dużych aglomeracji miejskich;

·        brak odpowiedniej liczby dużych („strategicznych”) parkingów przy głównych trasach i dojazdach do przejść granicznych (w tym dla pojazdów oczekujących na odprawy paszportowo-celne);

·        wzrost liczby wypadków spowodowanych złym stanem dróg i niedostosowaniem ich parametrów do natężenia ruchu i gabarytów pojazdów;

·        brak realizacji budowy i przebudowy dróg dla obsługi terenów o walorach turystycznych i krajoznawczych wraz z odpowiednim wyposażeniem w obiekty obsługi podróżnych powodujących jednocześnie aktywizację terenów przyległych (np. Droga Śródsudecka);

·        pogłębiające się negatywne oddziaływanie transportu drogowego na środowisko.

                        Sieć kolejowa na terenie Dolnego Śląska należy do najstarszych w Polsce. Według stanu w końcu 1999 roku w województwie dolnośląskim eksploatowane były 2042 km linii kolejowych, co stanowiło 10,2% łącznej ich długości w całym kraju. Pod względem gęstości sieci linii kolejowych województwo dolnośląskie (10,2 km linii kolejowych na 100 km²) zajmuje drugie miejsce wśród regionów kraju (po województwie śląskim – 16,4 km na 100 km²). Jest to wyraźnie więcej niż średnia dla kraju, która w 1999 roku wynosiła 7,0 km linii kolejowych na 100 km². Także w relacji do krajów Unii Europejskiej Dolny Śląsk prezentuje się korzystnie. Gęstość eksploatowanych linii kolejowych w tychże krajach mieści się w granicach od 1,7 km na 100 km² w Finlandii, 5,8 km we Francji do 10,8 km w Niemczech i 11,2 km w Belgii.

                        Główne trasy kolejowe w województwie (magistralne i pierwszorzędne) są zelektryfikowane. Na terenie regionu nie sa eksploatowane linie wąskotorowe.

Do istotnych problemów sieci kolejowej na obszarze województwa należy zaliczyć:

·        wieloletnie niedoinwestowanie sieci, a także obiektów i urządzeń stacyjnych;

·        brak dogodnego połączenia z centrum kraju (Łodzią i Warszawą);

·        niewykorzystanie kolejowego węzła wrocławskiego do obsługi ruchu miejskiego.

                        Komunikacja lotnicza na Dolnym Śląsku jest stosunkowo dobrze rozbudowana. Głównym lotniskiem województwa jest Port Lotniczy Wrocław S.A. na Strachowicach. Lotnisko obsługuje połączenia krajowe do Warszawy i 4 połączenia międzynarodowe (Frankfurt n/Menem, Kopenhaga, Monachium, Wiedeń).

                        Wrocław jest drugim, co do wielkości krajowego ruchu pasażerów, portem lotniczym (po Warszawie). Wzrasta jego znaczenie w zagranicznym ruchu pasażerskim. Pozostałe lotniska sanitarne, sportowo-usługowe, agrotechniczne i lądowiska zlokalizowane są w Mirosławicach, Szewcach-Szymanowie, Jeleniej Górze, Lubinie, Miliczu, Świebodzicach, Bystrzycy Kłodzkiej i w Orsku oraz dwa nieeksploatowane lotniska poradzieckie w Legnicy i Krzywej.

                        Odrzańska droga wodna połączona jest z zachodnioeuropejskim systemem dróg wodnych przez kanał Odra-Hawela, Odra-Szprewa i Łabę, a ze wschodnioeuropejskim systemem dróg wodnych przez Wartę, Noteć, Kanał Bydgoski, Brdę i Wisłę. Na odcinku Odry przechodzącej przez województwo dolnośląskie zlokalizowane są porty: we Wrocławiu (Port Miejski i Port Popowice), w ograniczonym stopniu w Malczycach i Głogowie (dwa ostatnie porty użytkowane są w ograniczonym stopniu do przewozów towarów masowych). Urządzenia i wyposażenie portów wymagają pilnej przebudowy i modernizacji.

                        3.2. Techniczne systemy zasilania i obsługi

                        Źródłem wody dla zbiorowego zaopatrzenia miast i miejscowości wiejskich województwa dolnośląskiego są wody podziemne i powierzchniowe. W 1998 roku na zaopatrzenie wodociągów komunalnych pobrano 197,8 hm³ wody, z tego: 90,4 hm³ wód powierzchniowych oraz 107,4 hm³ wód podziemnych. Z wód podziemnych czwartorzędowych i trzeciorzędowych zasilana jest większość wodociągów służących do zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę. Z wód powierzchniowych zaopatrywane są w wodę największe miasta województwa, tj. Wrocław, Legnica, Jelenia Góra oraz częściowo Wałbrzych, a także inne jednostki miejskie i wiejskie, położone głównie na terenach górskich i podgórskich województwa.

                        Według stanu w końcu 1999 roku łączna długość rozdzielczej sieci wodociągowej w województwie dolnośląskim wynosiła 11,4 tys. km, co stanowiło jedynie 5,6% ogólnej długości sieci tego rodzaju w kraju. Wszystkie miasta w województwie posiadają wodociągi komunalne, natomiast tereny wiejskie są wyposażone w tego rodzaju urządzenia techniczne w różnym stopniu. W 1999 roku z wodociągu sieciowego korzystało 96,5% ogółu ludności miast województwa dolnośląskiego, w kraju zaś odsetek ten wyniósł 91,5%. Pod względem powszechności korzystania z wodociągu przez ludność miejską Dolny Śląsk zajmuje 1 miejsce w kraju. Ponadto w wodociąg sieciowy wyposażonych jest ponad 70% miejscowości wiejskich regionu. Pozostałe wsie zaopatrywane są w wodę z indywidualnych źródeł – przeważnie z przydomowych studni kopanych.

                        Stan techniczny sieci i urządzeń wodociągowych (zwłaszcza w miastach) jest bardzo zróżnicowany i zależny głównie od wieku i rodzaju materiału, z jakiego zostały wykonane.

                        Obecnie w miastach w zasadzie nie odczuwa się braku wody. Wyjątek stanowi miasto Jelenia Góra, zaopatrywane w wodę z ujęć wód powierzchniowych, w którym w okresach niskich stanów wód w rzekach występuje deficyt wody. W celu poprawy zaopatrzenia w wodę zbudowano w pobliżu miasta zbiornik wodny „Sosnówka” o pojemności 14 mln m³.

                        Z dostarczaniem wody nierozerwalnie związany jest problem odprowadzania i oczyszczania ścieków. Łączna długość rozdzielczej sieci kanalizacyjnej w województwie dolnośląskim w 1999 roku wyniosła 4,6 tys. km, co stanowiło 9,8% ich krajowych rozmiarów.

                        Znaczna część sieci kanalizacyjnej związana była przestrzennie z miastami. Niemniej jednak jedno z miast województwa dolnośląskiego (Radków w powiecie kłodzkim) nadal nie jest wyposażone w sieć kanalizacyjną. W 1999 roku z urządzeń tych korzystać mogło przeciętnie 90,2% ludności miejskiej województwa, podczas gdy w skali miast kraju wskaźnik ten wynosił 82,8%. Pod tym względem region dolnośląski zajmuje 2 miejsce w kraju (po województwie zachodniopomorskim). Na terenach wiejskich Dolnego Śląska istnieją relatywnie niewielkie odcinki sieci kanalizacyjnej (1,3 tys. km sieci rozdzielczej). Powszechnie ścieki wiejskie odprowadzane są do osadników gnilnych.

                        Wobec wysokiego poziomu zanieczyszczenia wód powierzchniowych zagadnieniem o szczególnym znaczeniu dla jakości środowiska jest odpowiednie wyposażenie jednostek osadniczych w oczyszczalnie ścieków, zwłaszcza komunalne.

                        Według stanu w końcu 1999 roku w województwie dolnośląskim funkcjonowało 188 komunalnych oczyszczalni ścieków, w tym 159 pozwalających na oczyszczanie mechaniczne i biologiczne, a 20 na podwyższone usuwanie biogenów. Procesom oczyszczania w tych obiektach poddano łącznie ponad 124 hm³  ścieków, w tym ponad 77% oczyszczono biologicznie. Pod względem przepustowości biologicznych komunalnych oczyszczalni ścieków województwo dolnośląskie zajmuje 3 miejsce w kraju (po śląskim i mazowieckim).

                        Komunalne oczyszczalnie ścieków w województwie dolnośląskim w 1999 roku swym zasięgiem obejmowały 67,1% ogółu ludności, podczas gdy w kraju wyraźnie mniej (jedynie 51,5%). W krajach Unii Europejskiej wskaźniki te są wyraźnie zróżnicowane (od ok. 21% w Portugalii, ok. 77% we Francji do ok. 89% w Niemczech i ok. 98% w Holandii).

                        W 82 miastach (spośród 90) w województwie dolnośląskim ścieki odprowadzane są do komunalnych oczyszczalni ścieków. Ogólnie biorąc, niemal 89% ludności miejskiej regionu obsługiwana jest przez oczyszczalnie ścieków (4 miejsce w kraju; po województwach: pomorskim, warmińsko-mazurskim i lubelskim; przeciętnie w kraju – 78,0%). Na terenach wiejskich natomiast sukcesywnie budowane są lokalne oczyszczalnie ścieków wraz z siecią kanalizacyjną lub sieć kanalizacji sanitarnej odprowadzająca ścieki z obszarów wiejskich do istniejącej oczyszczalni miejskiej.

Stan gospodarki ściekowej na terenie województwa dolnośląskiego, pomimo podjęcia szeregu działań proekologicznych, jest nadal niezadowalający.

                        Mieszkańcy województwa dolnośląskiego korzystają z gazu ziemnego (72 miast i 173 jednostek wiejskich). Mimo stosunkowo gęstej sieci przewodów gazowych nadal 18 miast oraz zdecydowana większość wsi nie jest wyposażona w gaz sieciowy. Długość rozdzielczej sieci gazowej w województwie dolnośląskim w 1999 roku wyniosła niemal 4735 km, w tym 3828 km zlokalizowanych na terenach miejskich. Pod względem powszechności korzystania z gazu sieciowego przez ludność miejską region dolnośląski zajmuje 1 miejsce w kraju (88,7% wobec 76,8% przeciętnie w kraju). Pod względem zaś wielkości zużycia gazu sieciowego przez gospodarstwa domowe Dolny Śląsk plasuje się na 5 miejscu w kraju (po województwach: mazowieckim, śląskim, małopolskim i wielkopolskim).

                        Na terenie województwa dolnośląskiego zlokalizowane są obiekty i sieci o istotnym znaczeniu dla krajowego systemu elektroenergetycznego.

                        Łączna moc zainstalowana w elektrowniach regionu wynosi 2864 MW, z tego 2809,1 MW w elektrowniach cieplnych i 54,9 MW w ponad 50 elektrowniach wodnych. Pod względem zainstalowanej w elektrowniach mocy województwo dolnośląskie zajmuje 5 miejsce w kraju (po województwach: śląskim, łódzkim, mazowieckim i wielkopolskim).

                        W 1999 roku zużycie energii elektrycznej przez ludność miejską województwa dolnośląskiego wynosiło 1343,2 GWh, co stanowiło ponad 8,5% zużycia ogólnokrajowego w miastach. Przeciętny mieszkaniec miast województwa dolnośląskiego zużywał zaś w gospodarstwie domowym 631,0 kWh, a w kraju nieco więcej 659,0 kWh. Sądzić przy tym można, iż różnice w jednostkowym zużyciu energii elektrycznej między ludnością miast i wsi są nieznaczne.

                        Ogrzewnictwo na terenie województwa dolnośląskiego oparte jest głównie na zdecentralizowanym systemie dostaw energii cieplnej, lecz ze względów ekonomicznych oraz ochrony środowiska coraz większą rolę, zwłaszcza w miastach, odgrywa system sieciowy. Infrastrukturę ogrzewnictwa w 1999 roku stanowiły 1303 kotłownie oraz niemal 1214 km sieci cieplnych, z tego 277,2 km magistralnych, 428,3 km rozdzielczych oraz 508,4 km połączeniowych. Pod względem długości rozdzielczej sieci cieplnej województwo dolnośląskie zajmuje 7 miejsce w kraju, odnośnie zaś kubatury budynków mieszkalnych centralnie ogrzewanych – 3 miejsce w kraju (po województwach mazowieckim i śląskim).

                        W zakresie ciepłownictwa (przede wszystkim ze względów ekologicznych) następuje systematyczne zastępowanie ogrzewania konwencjonalnego (węglowego) ogrzewaniem „czystym”. Wiąże się to także z możliwościami rozwoju ruchu turystycznego, zwłaszcza w górskich i podgórskich rejonach województwa dolnośląskiego.

                        Według stanu w końcu grudnia 1999 roku połączeniom telefonicznym w województwie dolnośląskim sprzyjało funkcjonowanie prawie 835 tys. standardowych łączy głównych. Stanowiło to niemal 8,3% ogólnej liczby tychże urządzeń w kraju. O poziomie dostępności telefonii świadczy natomiast liczba telefonicznych standardowych łączy głównych przypadająca na 1000 ludności. W 1999 roku liczba tych łączy na 1000 ludności wynosiła w Polsce niespełna 261, podczas gdy w województwie dolnośląskim – ponad 280. Pod tym względem region dolnośląski zajmuje 2 pozycję wśród województw kraju (po mazowieckim – ponad 320). W krajach Unii Europejskiej dostępność telefonii przewodowej jest relatywnie wyższa aniżeli w regionie dolnośląskim i w kraju. Przykładowo, ok. 400 łączy na 1000 ludności w Hiszpanii, ok. 550 w Niemczech, ok. 630 w Danii i ok. 680 w Szwecji.

                        Na terenie województwa dolnośląskiego zlokalizowane są obiekty radiokomunikacyjne stacjonarne służące do przekazywania na odległość, za pośrednictwem fal radiowych, informacji dźwięku, obrazu i transmisji danych.

Do podstawowych problemów w zakresie technicznych systemów zasilania i obsługi województwa dolnośląskiego należy:

·        nierównomiernie rozmieszczone i w większości rozdysponowane zasoby wód podziemnych;

·        niewłaściwe zagospodarowanie stref ochronnych ujęć wody;

·        dekapitalizacja sieci i urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych;

·        niedorozwój infrastruktury w zakresie oczyszczania ścieków;

·        niedostatecznie rozwiązana gospodarka ściekowa na terenach wiejskich;

·        zróżnicowanie przestrzenne wyposażenia województwa w sieć gazową;

·        w większości wyeksploatowane składowiska odpadów;

·        brak komunalnego składowiska odpadów niebezpiecznych.

                        3.3. Infrastruktura społeczna

                        Placówki kultury i rozrywki pełnią bardzo ważną rolę w krzewieniu i upowszechnianiu kultury wśród ludności oraz w pobudzaniu aktywnego uczestnictwa mieszkańców w życiu kulturalnym. Centrum kulturalnym województwa dolnośląskiego jest miasto Wrocław, skupiające największą liczbę wyspecjalizowanych urządzeń i instytucji kultury i rozrywki. Oprócz Wrocławia znaczącą rolę w rozwoju kultury Dolnego Śląska pełnią Jelenia Góra, Wałbrzych i Legnica.

                        Do najważniejszych placówek kultury należą teatry dramatyczne (17 placówek dysponujących łącznie 3775 miejscami na widowni; pod tym względem region dolnośląski plasuje się na 3 miejscu w kraju (po województwach mazowieckim i śląskim), trzy filharmonie, Operę Dolnośląską we Wrocławiu, muzea (40 placówek) oraz wiele innych.

Głównymi problemami funkcjonowania kultury w województwie dolnośląskim są:

·        mała dostępność do urządzeń kultury i imprez kulturalnych mieszkańców mniejszych miast i ludności wiejskiej;

·        niedostateczne rozpowszechnianie imprez kulturalnych wśród ludności Dolnego Śląska;

·        brak placówek kultury w niektórych gminach;

·        wysokie, stałe koszty utrzymania instytucji kulturalnych;

·        brak zintegrowanej oferty kultury (nie ma wypracowanej wspólnej oferty kulturalnej gmin, powiatów i województwa);

·        brak koordynacji w finansowaniu inicjatyw społecznych przez różne podmioty.

                        Dolny Śląsk jest regionem o najbogatszych zasobach zabytkowych w kraju. Według danych Ośrodka Dokumentacji Zabytków województwo dolnośląskie posiada łącznie ok. 8.200 obiekty nieruchome wpisane do rejestru zabytków (stan w dniu 30.06.1999 r.). Pod tym względem zajmuje 1 miejsce wśród województw kraju (12,7% zarejestrowanych zabytków).

Do podstawowych problemów związanych z ochroną zabytków należą:

·        zły stan techniczny obiektów, zwłaszcza zarządzanych przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa;

·        zbyt wolno postępujący proces prywatyzacji, w tym szczególnie zabytków rezydencjonalnych;

·        wysoki stopień dekapitalizacji komunalnej zabytkowej zabudowy staromiejskiej.

                        Opieka zdrowotna w województwie dolnośląskim sprawowana jest przez sieć placówek stacjonarnej i ambulatoryjnej opieki medycznej.

                        Ambulatoryjna podstawowa opieka zdrowotna sprawowana jest (według danych Dolnośląskiej Regionalnej Kasy Chorych) przez sieć 137 przychodni publicznych oraz 210 przychodni niepublicznych. Specjalistyczna opieka zdrowotna realizowana jest natomiast przez ponad 2 tys. poradni.

                        W końcu 1999 roku na terenie województwa dolnośląskiego funkcjonowały 73 szpitale ogólne (10,2% ogólnej ich liczby w kraju). Warto także nadmienić, że z niemal 200 tys. łóżek rzeczywistych w szpitalach kraju ponad 17 tys. znajdowało się na Dolnym Śląsku. Wskaźnik łóżek szpitalnych na 10 tys. mieszkańców wyniósł w 1999 roku 57,6 i był wyższy od średniego krajowego (51,4). Pod tym względem województwo zajmuje 2 miejsce w kraju (po województwie śląskim). W krajach Unii Europejskiej wskaźnik ten kształtował się w granicach od ok. 40 łóżek szpitalnych na 10 tys. mieszkańców w Danii, Irlandii, Portugalii i w Hiszpanii, ok. 80 łóżek w Belgii i w Niemczech do ok. 120 łóżek we Francji.

                        Na Dolnym Śląsku zlokalizowanych jest także wiele placówek ochrony zdrowia o znaczeniu krajowym, a m.in.: Oddział Hematologii Dziecięcej w Państwowym Klinicznym Szpitalu Dziecięcym we Wrocławiu, Szpital Chirurgii Plastycznej w Polanicy, Dolnośląskie Centrum Gruźlicy i Chorób Płuc (w szczególności Oddział Immunoterapii), Centrum Rehabilitacji Ortopedycznej Wojewódzkiego Szpitala dla Dzieci i Młodzieży w Trzebnicy.

                        W roku 1999 wskaźniki charakteryzujące obsługę ludności przez personel zatrudniony w służbie zdrowia w przeliczeniu na 10 000 mieszkańców przedstawiały się następująco: 25,0 lekarzy ogólnych (kraj – 22,6), 4,5 lekarzy stomatologów (kraj – 3,4), 62 pielęgniarki (kraj – 51). Wskaźniki te potwierdzają relatywnie wyższą dostępność personelu służby zdrowia na terenie województwa dolnośląskiego. Pod względem dostępności stomatologów i pielęgniarek region dolnośląski plasuje się na 1 miejscu w kraju, zaś dostępności lekarzy – na 4 miejscu (po województwach: mazowieckim, podlaskim i śląskim). Na każdego lekarza w 1999 roku przypadało w regionie dolnośląskim 400 mieszkańców, w kraju zaś przeciętnie 442 osoby. W krajach Unii Europejskiej wskaźnik ten mieścił się w granicach od ok. 190 osób na lekarza we Włoszech, ok. 300 osób w Niemczech do ok. 580 osób w Irlandii i ok. 640 w Wielkiej Brytanii.

Do głównych problemów w zakresie ochrony zdrowotnej w regionie dolnośląskim zaliczyć należy:

·        niedobór kadr doświadczonych w zarządzaniu ochroną zdrowia w warunkach rynkowych;

·        brak zaplecza instytucjonalnego zdrowia publicznego w regionie jednoczącego działania samorządów terytorialnych;

·        brak nawyków prozdrowotnych wśród mieszkańców;

·        ogólnie niski poziom higieny;

·        niski poziom sprawności fizycznej mieszkańców, w szczególności młodzieży;

·        zróżnicowanie dostępu do usług zdrowotnych w zależności od miejsca zamieszkania;

·        dekapitalizacja nieruchomości i wyposażenia jednostek ochrony zdrowia;

·        brak nowoczesnego sprzętu medycznego;

·        brak regionalnego systemu informacji zdrowotnej;

·        brak regionalnej sieci wymiany danych zdrowotnych;

·        niski poziom informatyzacji jednostek ochrony zdrowia;

·        rozproszenie działań instytucji ochrony zdrowa, brak powiązań horyzontalnych.

 

                        W 1999 roku na terenie Dolnego Śląska stwierdzono ponad 103 tys. przestępstw. Zdecydowana większość przestępstw popełniana jest w miastach (niemal 90 tys.). Pod względem liczby przestępstw region dolnośląski zajmuje 3 lokatę w kraju (po województwach mazowieckim i śląskim). Na 100 tys. ludności województwa dolnośląskiego w 1999 roku przypadało 3469 przestępstw stwierdzonych w zakończonych postępowaniach (w kraju relatywnie mniej – 2900). Pod względem natężenia przestępczości Dolny Śląsk plasuje się na 4 miejscu w kraju (po województwach: zachodniopomorskim, lubuskim i pomorskim). W zakresie przestępstw kryminalnych częstość ich występowania związana jest z wielkością aglomeracji miejskich oraz położeniem obszaru w regionie. Istotny wpływ w tym zakresie wywiera przygraniczne położenie. Ponadto do problemów w zakresie bezpieczeństwa publicznego w regionie należą niedobory kadrowe służb bezpieczeństwa publicznego oraz brak lokalnych systemów współdziałania tychże służb.

§ 2

Pomoc publiczna dla województwa

                        1. Informacja wstępna

                        W chwili obecnej nie ma jednolitego systemu informacji na temat programów komplementarnych realizowanych na terenie kraju i województwa dolnośląskiego. W Biurze Programów Operacyjnych UMWD trwają prace związane z przygotowaniem bazy danych o programach i zadaniach zrealizowanych, w trakcie realizacji i planowanych do wdrażania.

                        Poniżej przedstawiona informacja nt. pomocy publicznej dla województwa dolnośląskiego jest wynikiem szeroko zakrojonych działań zmierzających do pozyskania informacji w zakresie pomocy publicznej i należy traktować ją jako pomocniczą a nie kompletne zestawienie.

                        Na terenie województwa dolnośląskiego w latach 1994–2000 zrealizowano ok. 2000 projektów dofinansowywanych głównie poprzez programy: Phare, Odbudowa, Struder, Rapid, Bank Światowy, Credo, Ecos--Ouverture, Tempus, Leonardo, Fiesta, Kalejdoskop, Raphael i inne programy współpracy bilateralnej (np. Polska – Dania).

                        2. Pomoc publiczna dla województwa dolnośląskiego

                        Wieloletni Program Wojewódzki w zakresie Specjalnych Stref Ekonomicznych (SSE). Przyjęty uchwałą nr VIII/57/99 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z 30.04.1999 r.

                        Na terenie województwa dolnośląskiego funkcjonują 3 Specjalne Strefy Ekonomiczne: Wałbrzyska SSE (składająca się z podstref – Wałbrzych, Dzierżoniów, Kłodzko oraz Nowa Ruda), Kamiennogórska SSE Małej Przedsiębiorczości, Legnicka SSE.

Ustanowienie Specjalnych Stref Ekonomicznych jest przedsięwzięciem zmierzającym do osiągnięcia właściwego tempa transformacji gospodarczej gminy oraz jej bliższego i dalszego otoczenia. Udane współdziałanie określonych podmiotów z SSE może być źródłem takich efektów, jak: poprawa „klimatu inwestycyjnego” w gminie będącej miejscem lokalizacji SSE oraz w jej otoczeniu, zbudowanie silnej sieci powiązań lokalnych w drodze do znalezienia płaszczyzn współdziałania dla jak najszerszej grupy podmiotów funkcjonujących w gminie, wyeliminowanie negatywnie rozumianej konkurencji dominującej nad określonymi obszarami aktywności, pełniejsze wykorzystanie szans wynikających z istnienia w układzie lokalnym licznych, różnorodnych oraz wyspecjalizowanych instytucji, pełne zdyskontowanie wszystkich możliwości restrukturyzacji gminy i jej otoczenia jakie wynikają z utworzenia strefy, skrócenie czasu realizacji całego przedsięwzięcia i szybsze przekroczenie przez SSE progu „masy krytycznej” umożliwiającej wejście strefy oraz gminy i jej otoczenia w fazę samorozwoju gospodarczego, poprawa i wzmocnienie poziomu konkurencyjności danej SSE oraz obniżenie ryzyka nie osiągnięcia jej celów strategicznych.

                        Inny charakter nadano Kamiennogórskiej Strefie Ekonomicznej Małej Przedsiębiorczości – zgodnie ze swoją nazwą nastawiona jest ona na niewielkich inwestorów, planujących zatrudnienie na poziomie 40 osób. Atutem tej Strefy jest przede wszystkim położenie – w bezpośrednim pobliżu granicy Czech (rejon Kamiennej Góry) i Niemiec (rejon Nowogrodźca).

                        Odniesienie do priorytetów kontraktu wojewódzkiego: 1. A (Rozwój gospodarczy), 2. B (Infrastruktura techniczna).

                        Wieloletni Program Wojewódzki w zakresie Wrocławskiego Parku Technologicznego przyjęty uchwałą nr VIII/57/99 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z 30.04.1999 r.

                        Celem programu jest stymulowanie rozwoju przemysłu bazującego na nowoczesnych technologiach w województwie dolnośląskim. W ramach tego programu zostaną uruchomione podprogramy na wsparcie transferu technologii i promocji firm innowacyjnych. Ramy czasowe działania programu określono na lata 1999–
–2001. Program jest finansowany ze środków publicznych i prywatnych na zasadach częściowej partycypacji samorządu województwa dolnośląskiego.

                        Odniesienie do priorytetów kontraktu wojewódzkiego: 1. A (Rozwój gospodarczy).

                        Program Rozwoju Bazy Sportowej Województwa Dolnośląskiego na lata 2001–2004 zatwierdzony uchwałą nr VVVII/508/2000 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 1.12.2000 r.

                        Program zawiera 94 zadania, których wartość łącznie wynosi 296.889 zł. Dotyczy rozwoju bazy sportowej na terenie województwa dolnośląskiego. Program został zgłoszony do Urzędu Kultury Fizycznej i Sportu, a zadania w nim zamieszczone uzyskają dofinansowanie ze środków pochodzących z dopłat do stawek w grach liczbowych Totalizatora Sportowego w wysokości 73.849 zł.

                        Odniesienie do priorytetów kontraktu wojewódzkiego: 5. E (Infrastruktura społeczna).

                        Regionalny Program Restrukturyzacji Ochrony Zdrowia Województwa Dolnośląskiego na lata 2000–2002.

                        Celem Programu jest racjonalizacja sieci usług medycznych na terenie województwa dolnośląskiego. Program obejmuje swym zakresem: lecznictwo ambulatoryjne, lecznictwo zamknięte, sieć ratownictwa medycznego.

                        Finansowany jest ze środków własnych zakładów opieki zdrowotnej, środków samorządowych oraz rezerwy budżetu państwa w latach 2000–2002.

                        Odniesienie do priorytetów kontraktu wojewódzkiego: 5. E (Infrastruktura społeczna).

                        Program Phare – spójność społeczno-ekonomiczna.

                        W programie Phare zastosowany jest ogólny podział środków na trzy obszary działalności, tzn. na rozwój instytucjonalny (Institution Building) – ok. 30% krajowej alokacji Phare, program inwestycyjny komplementarny z rozwojem instytucjonalnym oraz program inwestycji w regionach służący osiągnięciu spójności społeczno-
-ekonomicznej (łącznie na dwa ostatnie programy inwestycyjne ok. 70% krajowej alokacji Phare).

                        Dwa pierwsze komponenty związane z rozwojem instytucjonalnym (przygotowanie prawa, administracji, wyposażenie różnego rodzaju urzędów i służb do funkcjonowania zgodnie z wymogami i normami Unii Europejskiej) będą zarządzane głównie przez instytucje centralne. Komponent trzeci związany z inwestycjami w województwach służącymi osiągnięciu spójności społecznej-ekonomicznej (wyrównywaniu różnic pomiędzy regionami w Polsce oraz zmniejszanie dysproporcji między poziomem rozwoju regionów w UE a regionami polskimi) będzie przygotowywany regionalnie przez urzędy marszałkowskie we współpracy z powiatami i gminami.

                        Czas obowiązywania programu to lata 2000–2006 (lub do momentu przystąpienia Polski do UE, jeśli nastąpi to przed 2006 r.).

                        Na działania krajowe związane ze zwiększaniem stopnia spójności społeczno-ekonomicznej z Unią Europejską Polska może otrzymać w latach 2000–2002 z budżetu Wspólnoty – ok. 1194 mln EURO, tj. ok. 398 mln EURO rocznie. Najważniejszym dokumentem określającym cele i priorytety służące realizacji polityki spójności społeczno-ekonomicznej regionów w Polsce jest Wstępny Narodowy Plan Rozwoju 2000–2002 (WNPR).

                        Województwo dolnośląskie będzie uczestniczyć w komponencie spójności społeczno-ekonomicznej Phare od podpisania memorandum finansowego na roku 2001 (z Phare 2001 bez dotacji na inwestycje infrastrukturalne). W programie Phare 2001 województwo dolnośląskie będzie uczestniczyć tylko w tzw. programach horyzontalnych. W ramach programów horyzontalnych Phare 2001 – spójność społeczno-ekonomiczna przeznaczonych dla 16 województw wyróżniono komponenty:

1) rozwój zasobów ludzkich (32,99 mln EURO dotacji z UE i 10,713 mln EURO środków z budżetu państwa na  współfinansowanie),

2) wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw (32,85 mln EURO dotacji z UE i 10,949 mln EURO środków z budżetu państwa na współfinansowanie).

                        Dla województwa dolnośląskiego w komponencie rozwój zasobów ludzkich przeznaczono 1,671 mln EURO dotacji z UE oraz 0,557 mln EURO środków z budżetu państwa na współfinansowanie programu. Ponadto Dolny Śląsk może uzyskać środki z programów krajowych tego komponentu, na które zarezerwowano na cały kraj 5,5 mln EURO dotacji z UE oraz 1,55 mln EURO środków z budżetu państwa na współfinansowanie programu.

                        Dla województwa dolnośląskiego w komponencie wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw przeznaczono 2,23 mln EURO dotacji z UE oraz 0,743 mln EURO środków z budżetu państwa na  współfinansowanie programu. Środki przeznaczone na województwo dolnośląskie z obu komponentów zostały zapisane w Programie wsparcia. Z tych środków będą realizowane priorytety kontraktu wojewódzkiego: 1. A. (Rozwój gospodarczy), 5. E. (Infrastruktura społeczna). Ostateczny kształt programu Phare 2001 nie został jeszcze zatwierdzony przez Komisję Europejską, prezentowane dane mają więc charakter szacunkowy

                        Brak jest dokładnych informacji o podziale środków z programu Phare 2002 „Spójność społeczno-ekonomiczna”.

                        Program Phare Inicjatywa i Inicjatywa II

                        W ramach dwóch programów Phare PL9811 INICJATYWA oraz PL9903.01 INICJATYWA II – Unia Europejska przeznaczyła łączną kwotę 61 mln EURO na wsparcie dwóch rządowych programów restrukturyzacyjnych – górnictwa węgla kamiennego (32 mln EURO) oraz hutnictwa żelaza i stali (20 mln EURO). Realizacja ww. programów ma na celu łagodzenie społecznych i regionalnych skutków wynikających z redukcji zatrudnienia w obu sektorach. Program Inicjatywa służyć ma także wsparciu rozwoju regionalnego, głównie na terenie województwa śląskiego (9 mln EURO).

Program Phare INICJATYWA – Łagodzenie społecznych i regionalnych skutków restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego oraz hutnictwa żelaza i stali – ma na celu wsparcie aktywnych działań socjalnych finansowanych z budżetu państwa, takich jak:

1) przekwalifikowujące szkolenia zawodowe dla zwalnianych pracowników obu sektorów – aktywizujące osłony socjalne (zasiłki socjalne w górnictwie oraz kontrakty szkoleniowe – świadczenia na przekwalifikowanie w hutnictwie),

2) wsparcie tworzenia nowych miejsc pracy w sektorze MŚP poprzez:

–   refundację składki ZUS na rzecz pracodawców zatrudniających byłych pracowników obu sektorów,

–   udzielanie preferencyjnych pożyczek dla byłych pracowników obu sektorów rozpoczynających samodzielną działalność gospodarczą lub ich współmałżonków oraz MŚP planujących zatrudnienie byłych pracowników górnictwa i hutnictwa,

–   system dopłat do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych MŚP planującym zatrudnienie byłych pracowników górnictwa i hutnictwa,

–   system subsydiowania usług doradczych dla podmiotów korzystających z powyższych instrumentów.

                        Na obszarze Dolnego Śląska obsługą programu zajmowały się dwie instytucje regionalne: Agencja Rozwoju Regionalnego AGROREG S.A. z Nowej Rudy (która zajmowała się funduszem pożyczkowym) oraz Dolnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. z Wałbrzycha (zajmująca się szkoleniami dla zwalnianych pracowników kopalni). Z ogólnej kwoty  programu na fundusz pożyczkowy (4 400 000 EURO), 15% przeznaczono na pożyczki dla podmiotów gospodarczych i byłych pracowników przedsiębiorstw górniczych byłego województwa wałbrzyskiego (660 000 EURO). Z tego 29,24% powyższej kwoty wykorzystała DARR S.A., a AGROREG S.A. obsłużyła podmioty gospodarcze w ramach funduszu pożyczkowego, wykorzystując 71% pozyskanych środków.

Program Phare INICJATYWA II – Łagodzenie społecznych i regionalnych skutków restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego oraz hutnictwa żelaza i stali oraz rozwój regionalny na Śląsku  i innych terenach górniczych – rozpoczął się na początku 2000 r. i będzie trwać do końca września 2002 r.

Program składa się z dwóch podstawowych komponentów:

–          działań służących wsparciu restrukturyzacji górnictwa i hutnictwa;

–          Funduszu Dotacji Lokalnych.

W ramach komponentu służącego wsparciu restrukturyzacji górnictwa i hutnictwa kontynuowane będą następujące instrumenty, finansowane ze środków programu INICJATYWA II:

–          tworzenie nowych trwałych miejsc pracy;

–          tworzenie lub unowocześnianie infrastruktury wspierającej rozwój MŚP;

–          innowacje i transfer technologii;

–          edukacja i rynek pracy;

–          transport i infrastruktura transportowa.

                        Do II fazy Funduszu zostały włączone gminy górnicze województw małopolskiego i dolnośląskiego (gmina miejska i wiejska – Nowa Ruda, Boguszów-Gorce, Wałbrzych). Dnia 11 maja br. Regionalny Komitet Sterujący dokonał wyboru wniosków. Formalną uchwałę o przyznaniu dotacji podejmuje właściwy Zarząd Województwa i przedstawia ją do zatwierdzenia Pełnomocnikowi ds. Realizacji Programu oraz Przedstawicielstwu Komisji Europejskiej w Polsce. Po zatwierdzeniu wniosków przez wyżej wymienione instytucje gminy będą podpisywać umowy z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości z Warszawy, która jest jednostką wdrażającą program. Uruchomienie procedur przetargowych może nastąpić po podpisaniu przez gminę umowy na przekazanie środków Phare z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości.

                        Wnioski złożone przez gminy dolnośląskie do programu Inicjatywa II, które uzyskały akceptację Regionalnego Komitetu Sterującego:

                        Program Współpracy Przygranicznej Phare CBC II Polska-Niemcy

                        Poniżej przedstawiono wyciąg z tzw. „drzewa priorytetów” do programu Phare CBC Polska-Niemcy

 

                        Na rok 2000 Komisja Europejska przyznała na program Phare CBC Polska-Niemcy dofinansowanie w wysokości 44 mln EURO. W kolejnych latach (do 2003 r.) przewidywana jest taka sama pula środków (dla trzech regionów transgranicznych), w tym: wsparcie projektów o dotacji powyżej 2 mln EURO (33,5 mln EURO) – region dolnośląski (24%) ok. 8,04 mln EURO, wsparcie bezpieczeństwa na granicy (2 mln EURO) – Policja 1 mln EURO, Straż Graniczna 1 mln EURO, Fundusz Małych Projektów (8 mln EURO): Fundusz Projektów Euroregionalnych do 50 tys. EURO (2 mln EURO) – region dolnośląski 0,5 mln EURO, Fundusz Średnich Projektów do 300 tys. EURO (6 mln EURO) – region dolnośląski 1,5 mln EURO. Udział Dolnego Śląska wynosił będzie ok. 10 mln EURO rocznie.

                        W roku 2001 dofinansowanie w ramach Programu Współpracy Przygranicznej Phare Polska-Niemcy dla trzech regionów transgranicznych wynosi 39,5 mln EURO, w tym dla województwa dolnośląskiego 9,48 mln EURO, (duże projekty infrastrukturalne o dotacji powyżej 2 mln EURO oraz „schemat wspierania” od 50.000 do 300.000 EURO).

                        Kwota przeznaczona na realizację Programu Współpracy Przygranicznej Phare Polska-Niemcy w roku 2002 kształtować się będzie na podobnym poziomie jak w latach ubiegłych, dokładnie określana jest jednak w corocznym memorandum finansowym, które jest oddzielną umową, zawieraną pomiędzy Komisją Europejską a rządem polskim.

                        Instytucją koordynującą realizację Programu Współpracy Przygranicznej jest Władza Wdrażająca Program Współpracy Przygranicznej Phare w Warszawie, usytuowana w strukturach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Za nabór i ocenę projektów infrastrukturalnych o kwocie dofinansowania powyżej 2 mln EURO na szczeblu wojewódzkim, w przypadku Dolnego Śląska odpowiedzialny jest Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego we Wrocławiu. Fundusz Małych Projektów na Dolnym Śląsku realizowany jest przez Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Nysa z siedzibą w Jeleniej Górze.

                        Odniesienie do priorytetów kontraktu wojewódzkiego: 1. A (Rozwój gospodarczy), 2. B (infrastruktura techniczna), 3. C (Środowisko), 4. D (Rozwój obszarów wiejskich), 5. E (Infrastruktura społeczna), 6. F (Kultura).

Tabela. 1. Projekty wybrane do realizacji z terenu województwa dolnośląskiego w ramach programu Phare CBC Polska-Niemcy na rok 2000

 

Tabela 2. Projekty wybrane do realizacji z terenu województwa dolnośląskiego w ramach programu Phare CBC Polska-Niemcy na rok 2001

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            cd. tabeli

 

                        Phare CBC II Polska-Czechy

                        W wyniku powstania Wspólnego Dokumentu Programowego dla programu Phare CBC II Polska-Czechy oraz opracowania związanych z tym dokumentem strategii rozwoju pogranicza określono propozycje priorytetów i celów działania obu programów. Poniżej przedstawiono wyciąg z tzw. „drzewa celów” dla programu Phare CBC Polska-Czechy.

 

                        W ramach Phare CBC Polska-Czechy 1999 na Fundusz Małych Projektów dla strony polskiej przyznano 400 tys. EURO dla 5 Euroregionów (z naszego województwa dwa: Nysa i Glacensis). Ustalono, że każdy z Euroregionów otrzyma po 80 tys. EURO. Unia Europejska na rok 2000 na program Phare CBC II Polska-Czechy po stronie polskiej przeznaczyła kwotę 5 mln EURO (5 mln EURO otrzymała także strona czeska). Kwota ta została przyznana na całe pogranicze (województwo dolnośląskie, opolskie i śląskie), z tego na projekty infrastrukturalne powyżej 2 mln EURO – 4 mln EURO, na Fundusz Małych Projektów (Small Project Fund) – 0,92 mln EURO, na pomoc techniczną (audyt, zarządzanie) 0,08 mln EURO. W przypadku Funduszu Małych Projektów przewiduje się podział na fundusz projektów z dofinansowaniem Phare do 50 tys. EURO. Na Program Współpracy Przygranicznej Polska-Czechy Phare w roku 2001 Komisja Europejska przyznała kwotę 5 mln EURO, z czego 4,5 mln EURO przeznaczono na duże projekty infrastrukturalne, a 500 tys. EURO na Fundusz Małych (dofinansowanie od 1.000 do 50.000 EURO). Podobnie jak w Phare CBC Polska-Niemcy za nabór i ocenę dużych projektów infrastrukturalnych odpowiedzialne są urzędy marszałkowskie, a za realizację Funduszu Małych Projektów na Dolnym Śląsku – Euroregiony Glacensis i Nysa. W ramach programu Phare CBC w roku 2000 r. żaden ze złożonych projektów z województwa dolnośląskiego nie uzyskał dofinansowania. Na rok 2001 strona polska zaproponowała do realizacji następujące projekty z Dolnego Śląska: Budowa obwodnicy (I etap) Kamiennej Góry w ciągu drogi krajowej nr 5, o dofinansowaniu z Phare CBC Polska-Czechy 1,5 mln EURO oraz projekt, który znalazł się na liście rezerwowej: Budowa zintegrowanego systemu gospodarki wodno-ściekowej z modernizacją oczyszczalni ścieków dla gmin Zawidów, Sulików, Habratice; kwota dofinansowania – 1,5 mln EURO.

                        Kwota przeznaczona na realizację Programu Współpracy Przygranicznej Phare Polska-Czechy w roku 2002, kształtować się będzie na podobnym poziomie jak w latach ubiegłych, dokładnie określana jest w corocznym memorandum finansowym, które jest oddzielną umową, zawieraną pomiędzy Komisją Europejską a rządem polskim.

Odniesienie do priorytetów kontraktu wojewódzkiego: 1. A (Rozwój gospodarczy), 3. C (Środowisko), 5. E (Infrastruktura społeczna).

                        ISPA – Przedakcesyjny Instrument Polityki Strukturalnej (Instrument for Structural Policies for Preaccession)

                        ISPA jest funduszem skierowanym na dostosowanie infrastruktury krajów kandydujących do standardów Unii Europejskiej w dwóch dziedzinach: ochrony środowiska i transportu.

                        Czas obowiązywania programu to lata 2000–2006 (lub do momentu przystąpienia Polski do UE, jeśli nastąpi to przed 2006 r.).

                        Środki ISPA są dzielone pomiędzy te dziedziny na mniej więcej równe części. Pomoc w ramach tego programu jest dostępna od 1 stycznia 2000 r. Wysokość funduszu ISPA dla wszystkich 10 krajów starających się o członkostwo w UE wynosi ok. 1 mld EURO rocznie, w tym dla Polski ok. 250–300 mln EURO rocznie.

                        ISPA – ochrona środowiska

                        Priorytetowe sektory ISPA w zakresie ochrony środowiska to gospodarka ściekowa, woda pitna, jakość powietrza, gospodarka odpadami, projekty transportowe sieci transeuropejskich.

 

Tabela 3: Projekty z Dolnego Śląska zaakceptowane przez Komisję Europejską do dofinansowania z ISPA – ochrona środowiska na 2000 r.

                        Źródło danych: Ministerstwo Środowiska

 

Tabela 4: Oczekujący  na  rozpatrzenie  projekt  z  Dolnego  Śląska zgłoszony do Komisji Europejskiej w ramach ISPA – ochrona środowiska na 2000 r.

                        Źródło danych: Ministerstwo Środowiska

 

Tabela 5: Projekty z Dolnego Śląska zatwierdzone przez Ministra Środowiska do przedstawienia Komisji Europejskiej na rok 2001 r. w ramach ISPA – ochrona środowiska na 2001 r.

                        Źródło danych: Ministerstwo Środowiska

 

W Polsce za całościową koordynację realizacji programu ISPA w sektorze ochrony środowiska odpowiedzialne jest Ministerstwo Środowiska.

 

                        ISPA – transport

                        Program ISPA w części transportowej ukierunkowany jest wyłącznie na wsparcie rozwoju przyszłej Trans-Europejskiej Sieci Transportowej (TEN) na terenie krajów kandydujących do UE. Podstawowym elementem tej sieci są połączenia w ramach 10 tzw. Paneuropejskich Korytarzy Transportowych. Przez Polskę przebiegają cztery z nich, w tym jeden przez Dolny Śląsk (korytarz III: Zgorzelec/Olszyna – Krzyżowa – Wrocław – Opole – Katowice – Kraków – Rzeszów – Przemyśl – Medyka/Korczowa).

 

Tabela 6: Projekt z Dolnego Śląska zatwierdzony przez Komisję Europejską do dofinansowania z ISPA – transport w 2000 r.

             Źródło danych: Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej

 

Tabela 7: Projekty z Dolnego Śląska proponowane przez stronę polską do dofinansowania ze środków ISPA – transport na 2001 r.

             Źródło danych: Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej

 

W Polsce za realizację programu ISPA w sektorze transportu odpowiedzialne jest Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej.

Odniesienie do priorytetów kontraktu wojewódzkiego: 2. B (Infrastruktura techniczna) i 3. C (Środowisko).

                        SAPARD

                        SAPARD (program pomocowy UE), czyli specjalny program przedakcesyjny dla rolnictwa i obszarów wiejskich, ma na celu:

a) poprawę konkurencyjności polskiego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego, zarówno na rynku krajowym, jak i rynku międzynarodowym;

b) dostosowanie sektora rolno-spożywczego do wymagań sanitarnych i weterynaryjnych UE;

c)  wsparcie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich poprzez rozwój infrastruktury technicznej;

d) tworzenie warunków do podejmowania pozarolniczej działalności gospodarczej na wsi.

Czas obowiązywania programu to lata 2000–2006 (lub do momentu przystąpienia Polski do UE, jeśli nastąpi to przed 2006 r.).

Przewidywana roczna kwota dotacji dla Polski w ramach SAPARD wynosi 168 mln EURO.

                        W tabelach finansowych przedstawionych w programie operacyjnym SAPARD zostały oszacowane środki przypadających na Polskę, jednak  Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie podało do tej pory kryteriów, jakimi kierowano się przy podziale środków przypadających na każde z województw.

                        Za realizację programu SAPARD na poziomie kraju odpowiedzialne jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

                        Odniesienie do priorytetów Kontraktu Wojewódzkiego: 1. A (Rozwój gospodarczy), 2. B (Infrastruktura techniczna), 4. D (Rozwój obszarów wiejskich), 5. E (Infrastruktura społeczna).

 

                        Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich – Pożyczka Banku Światowego

                        Rząd RP uzyskał pożyczkę z Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju w wysokości 118,8 mln EURO z przeznaczeniem na sfinansowanie Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich (PAOW). Podstawę prawną stanowi umowa kredytowa pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Międzynarodowym Bankiem Odbudowy i Rozwoju z dnia 25 lipca 2000 r. nr 7013-0 POL;

                        Czas obowiązywania programu to lata 2000–2004.

Województwo dolnośląskie bierze udział w komponencie C – Rozwój infrastruktury na obszarach wiejskich.

                        W poniższej tabeli zamieszczono dolnośląskie projekty, które po przeprowadzeniu naboru, uzyskały największą liczbę punktów i zostały wytypowane do dofinansowania ze środków PAOW.

Tabela 8: Projekty z Dolnego Śląska wytypowane do współfinansowania w ramach Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich.

            Źródło danych: Biuro Wdrażania Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich UMWD

 

                        Na mocy porozumienia zawartego pomiędzy Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi – Przewodniczącym Krajowego Komitetu Sterującego, a Marszałkiem Województwa Dolnośląskiego – Przewodniczącym Regionalnego Komitetu Sterującego, w ramach Komponentu C zostały dla województwa dolnośląskiego przyznane środki
w wysokości 1.135 tys. EURO.

                        Odniesienie do priorytetów kontraktu wojewódzkiego: 1. A (Rozwój gospodarczy), 2. B (Infrastruktura techniczna), 3. C (Środowisko), 4. D (Rozwój obszarów wiejskich).

                        Piąty Program Ramowy Badań, Rozwoju Technicznego i Prezentacji UE (5PR)

                        5PR Wspólnoty Europejskiej (tzw. program wspólnotowy) jest kontynuacją serii działań mających na celu poprawienie konkurencyjności gospodarki europejskiej oraz stymulacje rozwoju społeczności europejskich.

                        Główne założenia programu to: podniesienie konkurencyjności przedsiębiorstw UE, poprawa warunków życia ludzi, wsparcie polityk wspólnotowych (również rynku pracy i zatrudnienia), wzmocnienie związków nauki z przemysłem (m.in. transfer technologii).

Czas trwania 5PR to lata 1999–2002. Komisja Europejska w tym czasie wyda 14,9 miliarda EURO, głównie na projekty prowadzone wspólnie przez przedsiębiorstwa i instytucje badawczo-rozwojowe, z czego 1,5 miliarda EURO przeznaczone jest dla małych i średnich przedsiębiorstw z krajów Wspólnoty Europejskiej i Krajów Stowarzyszonych, w tym z Polski (10% budżetu na projekty z rolą wiodącą MŚP).

                        Poniżej przedstawiono rodzaje programów funkcjonujących w ramach 5 PR. Programy tematyczne ukierunkowane są na realizację konkretnych priorytetów (dziedziny), działania realizowane w ramach programów horyzontalnych mają charakter wspierający realizację programów tematycznych. Zarówno programy tematyczne, jak i horyzontalne ulegają dalszym wewnętrznym głębokim podziałom na kolejne „podprogramy”.

 

 

                        PROGRAMY HORYZONTALNE

 

 

 

                        Na Dolnym Śląsku Regionalnym Punktem Kontaktowym ds. 5 PR, zatwierdzonym przez Komitet Badań Naukowych i Komisję Europejską jest Wrocławskie Centrum Transferu Technologii. Zadaniem Centrum jest propagowanie informacji o programie, pomoc w składaniu wniosków, łączenie partnerów do współpracy i inne. Województwo Dolnośląskie współpracuje z WCCT, m.in. w ramach projektu „PRANET – Pragmatic Approach Towards the Fifth Framework Programme Networking in the Region” (Pragramatyczne podejście do networku 5 Programu Ramowego Unii Europejskiej łączącego Region).

                        Poza tym przykładem realizacji projektów w ramach 5 Programu Ramowego na Dolnym Śląsku są m.in. dwie uczelnie wrocławskie: Politechnika Wrocławska (11 projektów) oraz Uniwersytet Wrocławski (2 projekty).

                        Odniesienie do priorytetów Kontraktu Wojewódzkiego: działania prowadzone w ramach 5 PR (badania, analizy, ekspertyzy, patenty, innowacje i transfer technologii) dotyczą wszystkich działań zaproponowanych w ramach priorytetów kontraktu wojewódzkiego, na szczególną uwagę zasługują jednak priorytety takie jak: 1. A (Rozwój gospodarczy), 3. C (Środowisko) oraz 6. F (Kultura).

                        IV Wieloletni Program Wspierania Małych i Średnich Przedsiębiorstw na lata 2001–2005

                        Program wspólnotowy będzie w ogromnej większości kontynuacją zadań realizowanych w ramach III Wieloletniego Programu dla MŚP (1997–2000), w dalszym ciągu MŚP będą jego zasadniczą częścią.

                        Cele programu nawiązują do jego poprzedniej edycji, zostały jednak zmodyfikowane. Okres obowiązywania programu to lata 2001–2005.

                        Budżet programu wynosić będzie 229.750.000 EURO. Od 2001 roku KE nie będzie finansować targów typu Ibex, Interprise oraz Europartenariat (funkcjonujących w ramach III Wieloletniego Programu dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw), postanowiono jednak, iż KE będzie wspierać inne działania promujące przedsiębiorczość, m.in. bezpośrednio firmy rozpoczynające działalność. Dotychczasowe placówki Centrów Euro Info (utworzone w ramach III Wieloletniego Programu dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw) będą przewodniczyć nowej strukturze organizacyjnej wspierającej sektor MŚP.

                        Na Dolnym Śląsku Centrum Euro Info umiejscowione jest w Dolnośląskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. w Wałbrzychu.

                        Działania prowadzone w ramach IV Wieloletniego Programu Wspierania Małych i Średnich Przedsiębiorstw wspierają zasadniczo priorytet 1. A (Rozwój gospodarczy) oraz 5. E (Infrastruktura społeczna).

                        SAVE II

                        SAVE II jest Programem Efektywnego Wykorzystania Energii, propaguje racjonalne zużycie energii w obrębie Wspólnoty (tzw. program wspólnotowy). Wraz z programem ALTERNER (niedostępnym obecnie dla Polski) ma na celu wdrożenie polityki energetycznej Unii Europejskiej.

                        Podstawowym celem programu jest propagowanie racjonalnego zużycia energii, czyli umożliwienie jego uczestnikom osiągnięcia – możliwie niskimi kosztami – racjonalnego poziomu zużywania zasobów energii we wszystkich sektorach (budownictwo, przemysł, transport), redukowanie negatywnego wpływu zużycia energii i utrzymanie zrównoważonego rozwoju gospodarczego.

Budżet 2001 r. – 11 mln EURO. Czas funkcjonowania programu to lata 1996–2002 r.

                        Cele programu to: stymulowanie działań zmierzających do pomiaru zużycia energii w różnych sektorach, zachęcanie do inwestycji w poszanowanie energii podmiotów prywatnych, publicznych i przemysłu, działania zmierzające do stworzenia warunków do zwiększenia intensywność zachowań zmierzających do poszanowania energii u użytkowników końcowych.

W województwie dolnośląskim tworzona jest Strategia energetyczna Dolnego Śląska (listopad 2001 r.), która diagnozuje sytuację w obszarach regionalnej polityki energetycznej. Wyznacza ona kierunki i możliwości rozwoju systemów energetycznych w zakresie elektroenergetyki, ciepłownictwa i gazownictwa, a także zmiany struktury rynku energetycznego w kontekście Prawa energetycznego, Założeń polityki energetycznej Polski do 2020 roku, jak i w aspekcie dostosowania do wymogów rynku Unii Europejskiej.

                        Odniesienie do priorytetów kontraktu wojewódzkiego: 1. A (Rozwój gospodarczy).

                        SOCRATES (2000–2006)

                        SOCRATES (tzw. program wspólnotowy) jest największym programem Wspólnoty Europejskiej wspierającym współpracę szkół, uczelni wyższych oraz innych ośrodków związanych z edukacją celem poprawy jakości kształcenia i nadania edukacji wymiaru europejskiego.

                        Obecna druga edycja programu jest przewidziana na lata 2000–2006 z ogólnym budżetem w wysokości 1 550 mld EURO. Wysokość składki Polski na rok 2000 wynosi 11 400 EURO, z czego ok. 70% pochodzi ze środków Phare.

                        SOCRATES obejmuje szereg „Akcji” dotyczących różnych szczebli i aspektów edukacji: Comenius (dot. edukacji szkolnej); Erasmus (dot. szkolnictwa wyższego); Grundtvig (dot. kształcenia dorosłych i kształcenia ustawicznego); Lingua (dot. nauczania i uczenia się języków obcych); Minerva (dot. kształcenia otwartego i kształcenia na odległość oraz stosowania technik informatyczno-komunikacyjnych w edukacji); obserwacja i innowacje (dot. systemów i polityk edukacyjnych); wspólne działania (z innymi programami); działania uzupełniające.

Dotychczas w województwie dolnośląskim dotację w ramach programu SOCRATES/Comenius otrzymało m.in. Centrum Kształcenia Praktycznego we Wrocławiu. Na Dolnym Śląsku program SOCTRATES/Erasmus ma sześciu koordynatorów uczelnianych (czyli funkcjonuje w 6 uczelniach), najwięcej studentów odbywających staże i studia na uczelniach Europy Zach. pochodzi z dwóch wrocławskich uczelni: Uniwersytetu Wrocławskiego i Politechniki Wrocławskiej.

Odniesienie do priorytetów kontraktu wojewódzkiego: 5. E (Infrastruktura społeczna) oraz 4. D (Rozwój obszarów wiejskich).

                        Leonardo da Vinci (2000–2006)

                        Program wspiera promowanie i poprawę jakości oraz innowacyjności systemów kształcenia, doskonalenia i szkolenia zawodowego w Europie, kształcenia otwartego (w tym na odległość) oraz współpracy uczelni z przedsiębiorstwami (tzw. program wspólnotowy).

                        W 2000 r. ogłoszono drugą, siedmioletnią fazę Leonardo da Vinci z budżetem w kwocie 1150 mln EURO.  Składka Polski na 2000 r. wynosi 6,1 mln EURO.

                        Planowany do przedłożenia projekt powinien stanowić międzynarodowe przedsięwzięcie o następującym charakterze: Mobilność – wymiany i staże; Projekty pilotażowe (w tym Akcje tematyczne); Projekty językowe; Międzynarodowe sieci instytucji, Badania i analizy.

                        Ogólnie w województwie dolnośląskim w latach 1998–99 zrealizowano 11 projektów; dotychczas w realizacji projektów dofinansowanych w ramach tego programu uczestniczyła m.in. Politechnika Wrocławska (aktualnie realizowanych 5 projektów), Uniwersytet Wrocławski (aktualnie realizowany 1 projekt), Wrocławska Szkoła Zarządzania OTREK, Fundacja Oławy i Nysy Kłodzkiej we Wrocławiu.

                        Odniesienie do priorytetów kontraktu wojewódzkiego: 5. E (Infrastruktura społeczna) oraz 1. A (Rozwój gospodarczy).

                        Młodzież (Youth)

                        Program odpowiada na potrzeby młodych ludzi oraz osób pracujących z młodzieżą nie tylko poprzez oferowanie wsparcia finansowego dla ich projektów, ale także poprzez zapewnianie informacji, szkoleń oraz możliwości tworzenia w całej Europie nowych grup i przedsięwzięć partnerskich. Ma on przyczyniać się do tworzenia „Europy wiedzy” oraz stworzyć europejskie forum współpracy na rzecz rozwoju polityki młodzieżowej w oparciu o kształcenie nieformalne.

                        Funkcjonowanie programu zaplanowane jest na lata 2000–2006 z rocznym budżetem 3,7 mln EURO. Wartość pojedynczych projektów nie przekracza na ogół 10 000 EURO.

                        W ramach programu wyróżnia się pięć rodzajów Akcji: Młodzież dla Europy – Wymiana młodzieży; Wolontariat Europejski; Inicjatywy Młodzieżowe; Wspólne działania; Działania wspierające.

                        W województwie dolnośląskim w realizację projektów w ramach programu Młodzież szczególnie zaangażowany jest Dom Spotkań im. A. Silesiusa we Wrocławiu, pełni on jednocześnie funkcję regionalnego punktu kontaktowego tego programu.

                        Odniesienie do priorytetów kontraktu wojewódzkiego: 4. D (Rozwój obszarów wiejskich) oraz 5. E (Infrastruktura społeczna).

                        Kultura 2000 (Culture 2000)

                        Program przyczynia się do wyodrębnienia wspólnej przestrzeni kulturowej dla narodów Europy. W tym kontekście wspiera współpracę pomiędzy twórcami, podmiotami kulturalnymi i promotorami z sektora prywatnego i państwowego państw uczestniczących w programie.

                        Program został ustanowiony na lata 2000–2004 (dla Polski dostępny od 2001 r.) z całościowym budżetem w wysokości 167 mln EURO.

§ 3

Ocena przed realizacją kontraktu

                        Priorytetami kontraktu wojewódzkiego dla województwa dolnośląskiego na lata 2001–2002 są:

·        Priorytet A: Rozwój gospodarczy

·        Priorytet B: Infrastruktura techniczna

·        Priorytet C: Środowisko

·        Priorytet D: Rozwój obszarów wiejskich

·        Priorytet E: Infrastruktura społeczna

·        Priorytet F: Kultura

Skuteczność proponowanych działań jest wynikiem przyjęcia odpowiednich rozwiązań w zakresie wdrażania i monitoringu.

                        W proces wdrażania Zintegrowanego Programu Wojewódzkiego i kontraktu wojewódzkiego zaangażowani będą różnorodni partnerzy społeczni, a mianowicie: organy samorządu terytorialnego szczebla gminnego, powiatowego i wojewódzkiego, administracja rządowa, wiele organizacji pozarządowych, placówki szkolnictwa wyższego oraz inne jednostki. Tak szeroki zakres zaangażowania w sprawy realizacji wojewódzkich ustaleń programowych jest jednym z ważniejszych gwarantów skuteczności projektowanych działań.

                        O skuteczności decyduje także wysoki stopień powiązań funkcjonalnych Programu i Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego. Określone w ramach poszczególnych priorytetów grupy działań oraz szczegółowe przedsięwzięcia odnoszą się do czterech wskazanych w Strategii sfer funkcjonowania regionu dolnośląskiego, a mianowicie: sfery gospodarczej, sfery przestrzennej, sfery socjalnej oraz sfery zasobów ludzkich. Powiązania te przesądzać będą o wysokiej skuteczności realizacyjnej działań rozwojowych.

                        Dla wysokiej skuteczności proponowanych działań rozwojowych szczególnie istotny jest także kompleksowy system monitorowania zakresu i rezultatów podejmowanych przedsięwzięć. Konstruując ich zestaw, opierano się na zasadzie SMART (wyznaczone priorytety i działania muszą być specyficzne – S=specific; mierzalne – M=measurable; uzgodnione – A=agreed; wykonalne – R=real; określone w czasie – T=timed). Mierniki przyjęte do identyfikacji i pomiaru efektów poszczególnych priorytetów oraz podejmowanych działań rozwojowych dotyczą trzech zakresów: produktu, rezultatu i oddziaływania. Zapewnia to kompleksową ocenę, w wysokim stopniu skwantyfikowaną i opartą na dostępnych statystycznie wskaźnikach. 

Działania rozwojowe proponowane w każdym z przyjętych priorytetów odznaczają się ponadto wysoką efektywnością. Efekty proponowanych w Programie przedsięwzięć dotyczyć będą:

–   pobudzenia aktywności gospodarczej ludności,

–   tworzenia nowych miejsc pracy,

–   rozwoju funkcji pozarolniczych na terenach wiejskich,

–   wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej regionu,

–   poprawy kondycji technicznej, technologicznej i ekonomicznej podmiotów gospodarczych, w tym zwłaszcza sektora małych i średnich przedsiębiorstw,

–   wyrównywania różnic między poszczególnymi powiatami i gminami województwa,

–   poprawy stanu infrastrukturalnego (technicznego i społecznego) wyposażenia regionu,

–   optymalizacji sfery zarządzania mieniem wojewódzkim,

–   poprawy szeroko rozumianej jakości życia mieszkańców regionu,

–   wzrostu poziomu materialnych warunków bytu lokalnych społeczności.

                        Efekty działań przewidywanych w ramach poszczególnych priorytetów kontraktu wykazują istotne zróżnicowanie dziedzinowe; dotyczą bowiem różnych sfer funkcjonowania regionu dolnośląskiego.

                        Działania rozwojowe przewidywane w ramach priorytetu „rozwój gospodarczy” wykazują się szczególną efektywnością. Dotyczy to przede wszystkim organizacyjnego i ekonomicznego wsparcia dla sektora małej i średniej przedsiębiorczości. Wsparcie to przyczyni się m.in. do wzrostu liczby prywatnych podmiotów gospodarczych, unowocześnienia technologicznego sektora MŚP, zacieśnienia współpracy środowisk gospodarczych i naukowo-badawczych, tworzenia nowych miejsc pracy, a tym samym do zahamowania niekorzystnych tendencji wzrostu rozmiarów rejestrowanego bezrobocia. Działania te poprawią gospodarczy wizerunek regionu. Przedsięwzięcia w sferze turystyki ukierunkowane są na wzrost atrakcyjności i konkurencyjności województwa dolnośląskiego nie tylko w kraju, lecz również poza jego granicami.

                        Inwestycje w zakresie infrastruktury technicznej sprawią, iż wzrośnie atrakcyjność inwestycyjna regionu, poprawi się dostępność komunikacyjna województwa i jego części oraz chronione (w wyższym aniżeli dotychczas stopniu) będą regionalne i lokalne ekosystemy. Ochronie komponentów środowiska naturalnego (zwłaszcza wodnego) sprzyjać ponadto będą inwestycje w zakresie rozwoju gospodarki wodno-ściekowej, porządkowania gospodarki odpadami oraz zwiększenia retencji wodnej. Specyficznym zakresem działań będzie również poprawa zabezpieczeń przeciwpowodziowych. Inwestycje ekologiczne spowodują pozytywne oddziaływanie na utrwalenie wizerunku Dolnego Śląska jako regionu o wysokiej jakości środowiska i turystycznej atrakcyjności.

                        Działania rozwojowe dotyczące obszarów wiejskich przyczynią się natomiast, ogólnie biorąc, do społecznej i gospodarczej aktywizacji wsi, m.in. poprzez wzrost produkcji rolnej, wsparcie organizacyjne w sferze powiązań między produkcją a przetwórstwem rolnym oraz intensyfikację procesów wyrównawczych w zakresie szeroko rozumianych warunków bytu ludności wiejskiej.

                        Inwestycje w zakresie opieki zdrowotnej przyniosą odczuwalną poprawę poziomu dostępności do podstawowych i specjalistycznych świadczeń medycznych, co wpłynie na poprawę stanu zdrowotności mieszkańców regionu. Ponadto, w wyniku podjęcia wielu przedsięwzięć skierowanych do osób starszych, niepełnosprawnych, dotkniętych ubóstwem i bezdomnością, zagrożonych marginalizacją społeczną itp. nastąpi rehabilitacja społeczna i zawodowa tej części ludności regionu.

                        Widocznym efektem w sferze spraw zarówno społecznych, jak i gospodarczych będzie dostosowanie kierunków kształcenia zawodowego w placówkach szkolnictwa ponadgimnazjalnego do potrzeb lokalnych i regionalnych oraz podniesienie jakości kształcenia zawodowego.

                        W wyniku zaś działań rozwojowych w sferze kultury nastąpi rewitalizacja śródmiejskich zabytkowych kwartałów zabudowy, rewaloryzacja wielu obiektów zabytkowych, a co za tym poprawa ładu przestrzennego i wzrost turystycznej atrakcyjności regionu dolnośląskiego.

                        O wysokiej, a przy tym wielodziedzinowej efektywności projektowanych działań rozwojowych decyduje przede wszystkim fakt, iż poszczególne przedsięwzięcia odpowiadają zakresowi i natężeniu zgłaszanych powszechnie potrzeb społecznych.